تحليل معناشناختي حركت در حركت (نظريه ابداعي علامه طباطبايي)

The Semantic Analysis of the Movement in Movement (Innovative Theory of Allamah Tabatabaei)

عموم فلاسفه از ديرباز، حركت در سه مقوله كم، كيف و اَين را پذيرفته‌اند. ابن سينا اثبات كرد كه حركت در مقوله وضع نيز ممكن است، اما به شدت با وقوع حركت در جوهر و ديگر مقولات مخالف بود. صدرالمتالهين با طرح نظريه بديع حركت جوهري، جوهر را نيز از مقولاتي قرار داد كه حركت در آن‌ها رخ مي‌دهد. اما او نيز همچون ديگر فلاسفه، حركت در ساير مقولات را نپذيرفت، به ويژه در مقولاتي كه افراد آن‌ها تدريجي الحصول است؛ چرا كه حركت در آن‌ها باعث به وجود آمدن پديده «حركت در حركت» مي‌شود كه از ديدگاه همه فلاسفه، امري محال است. با وجود اين، به اعتقاد علامه طباطبايي پذيرش حركت جوهري، مستلزم پذيرش وقوع نوعي حركت تبعي اما حقيقي در همه مقولات نه‌گانه عرضي است. لذا از ديدگاه ايشان حركت در حركت نه تنها محال نيست، بلكه تبيين چگونگي سرعت و كندي حركات در پرتو پذيرش حركت در حركت ممكن است. اين مقاله به تبيين زواياي نظريه ايشان و نقد و بررسي آن پرداخته است.

Motion in three categories: quantity, quality and place have long been accepted by all philosophers. Ibn Sina proved that the motion in category of position is possible but he strongly opposed of motion in substance and other categories. Giving the creative theory of movement in substance, Mulla Sadra placed the substance among the issues that motion occurs in them. But he, like other philosophers, did not accept motion in other categories, especially those categories that their individuals happen gradually. Because, occurrence of motion in them cause the phenomenon of “motion in motion" which is impossible in view of all philosophers. But in view of Allamah TabaTabaei, acceptance of substantial motion requires accepting a subordinate but real motion in all nine accidental categories. Therefore, in his idea, the motion in motion is not only possible, but also the explanation the speed and slow of the motions is possible in the light of motion in motion. This article has explained and criticized the aspects of his theory.