تنوع بين گونه‌اي صفات مورفولوژيك در عدس‌هاي وحشي گونه‌هاي Lens nigricans، L. ervoides و L. odemensis

Interspecific Variation of Morphological Traits in Lens nigricans, L. ervoides and L. odemensis Wild Lentil Species

در اين تحقيق 96 نمونه از عدس‌هاي وحشي گونه‌هاي Lens nigricans، L. ervoides و L. odemensis كلكسيون عدس بانك ژن گياهي ملي ايران مورد بررسي قرار گرفتند. هدف از پژوهش حاضر ارزيابي صفات مورفولوژيكي و تعيين ميزان اهميت اين صفات در شناسايي گونه‌هاي مختلف جنس عدس بود. در طول فصل رشد 24 صفت مورفولوژيكي اندازه‌گيري شدند. پارامترهاي آماري براي صفات مورد بررسي محاسبه و شاخص شانون و ضريب تغييرات فنوتيپي به عنوان معياري از تنوع ژنتيكي تعيين شد و از تجزيه به مولفه‌ها، تجزيه خوشه‌اي و تابع تشخيص جهت گروه‌بندي ژنوتيپ‌ها استفاده شد. اين بررسي وجود تنوع قابل ملاحظه درون و بين گونه‌اي را در نمونه‌ها نشان داد. بر اساس ضريب تغييرات به دست آمده در بين صفات كمي، بيشترين ضريب تغييرات به ترتيب در صفات وزن صد دانه (114% CV=) طول راكيس (55% CV=) و نسبت طول دم گل به راكيس (5/49% CV=) وكمترين ميزان تنوع در صفات طول كاسه گل و عرض برگچه (25% CV=) مشاهده شد. در ميان صفات كيفي، بيشترين شاخص شانون به ترتيب براي صفت شكل گوشوارك (02/1)، رنگدانه غلاف (92/0) و وجود زايده داسي شكل روي محور گل (94/0) به دست آمد و كمترين شاخص شانون با صفت شكوفايي نيام مرتبط بود و هيچ گونه تنوعي از نظر اين صفت ملاحظه نشد. انجام آناليزهاي چند متغيره با استفاده از صفات كيفي و كمي تا حد زيادي قادر به جداسازي و شناسايي گونه L. ervoides از بقيه گونه‌ها شد، اما گونه‌هاي L. odemensis و L. nigricans از نظر صفات مورفولوژيكي به ويژه صفات كيفي بسيار به يك‌ديگر شبيه بوده و اين صفات قدرت تبيين اين دو گونه را از يك‌ديگر نداشتند.

To study the genetic diversity and determine the role of morphological traits in determination of relationship between different species of wild lentil, 96 accessions of wild lentil collection of NPGBI from Lens nigricans, L. ervoides and L. odemensis were characterized according to instruction of IPGRI. Twenty four morphological traits were assessed. Statistical parameters of traits were calculated and coefficient variance percentage and Shannon index were used to estimate genetic diversity. The results of descriptive statistics showed a considerable variation among and between different accessions. Among quantitative traits, 100 seed weight (CV= 114%), rachis length (CV= 55%), rachis to peduncle length ratio (CV= 49.5%) and the number of pod per peduncle (CV= 33%) had the most, and calyx length and leaflet width (CV= 25%) had the least variation in different species. Based on Shannon index, in qualitative traits, stipule shape (1.02) and pod pigmentation (0.92) showed high variation. But pod dehiscence and shedding had lower variation. In multivariate analysis of quantitative and qualitative traits, morphological characters could almost distinguish L. ervoides from two other species. Considerable similarities especially in qualitative traits were observed in Lens nigricans and L. odemensis accessions so they could not be differentiated by these characters