ارزيابي عملكرد دانه و اجزاي عملكرد در ژنوتيپ هاي گندم نان در رژيم‌هاي متفاوت رطوبتي

Evaluation of Grain Yield and Yield Components in Bread Wheat Genotypes under Different Moisture Regimes

به منظور ارزيابي عكس‌العمل ژنوتيپ‌هاي گندم نان به تنش رطوبتي، 21 ژنوتيپ پيشرفته گندم ديم به همراه ارقام شاهد آذر2 و الوند در تنش خشكي (ديم) و آبياري تكميلي (دو بار آبياري ) در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 88-1387 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم مراغه مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزيه واريانس مركب نشان داد كه بين دو شرايط متفاوت محيطي و ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه تفاوت معني‌داري براي عملكرد دانه و اجزا عملكرد وجود داشت. اثر متقابل ژنوتيپ × محيط نيز براي صفات اندازه‌گيري شده معني‌دار بود. بر اساس نتايج تجزيه گرافيكي GGE باي‌پلات درمحيط تنش خشكي ژنوتيپ‌هاي شماره 3 (Azar2/78Zhong291-99) و 4 (Seafallah/3/Sbn/Trm/K253) و در محيط آبياري تكميلي ژنوتيپ‌هاي شماره 12 (F10s-1//ATAY/GALVEZ87)، 2 (Sabalan/84.40023//Seafallah)، 16 (PYN/BAU/BONITO) و 17 (SUBEN-7) عملكرد دانه بيشتري داشتند. بر اساس مدل GGE باي پلات، ژنوتيپ هاي شماره 9 (SABALAN/4/VRZ/3/ORF1.148/TDL/BLO) و 11(BAYRAKTAR) جز ژنوتيپ‌هاي برتر و ژنوتيپ شماره 12 مناسب براي آبياري تكميلي بودند. در شرايط تنش خشكي بيشترين ميزان عملكرد دانه مربوط به ژنوتيپ شماره 3 با 2691 كيلوگرم در هكتار و در شرايط آبياري تكميلي ژنوتيپ شماره 12 با 3597 كيلوگرم در هكتار بود. آبياري تكميلي موجب شد كه ميانگين وزن هزار دانه 2/9گرم، عملكرد دانه 652 كيلوگرم، ارتفاع بوته 4/6 سانتي‌متر، شاخص برداشت 6/5 درصد و طول دوره پرشدن دانه 8 روز نسبت به شرايط تنش خشكي افزايش يابد و ژنوتيپ‌ها به طور ميانگين 16 روز در شرايط آبياري تكميلي زودتر به مرحله ظهور سنبله رسيدند. در آزمايش آبياري تكميلي به ازاي هر يك ميلي‌متر آب مصرفي 15/8 كيلوگرم محصول دانه بيشتر نسبت به شرايط ديم توليد شد.

In order to study drought tolerance in 21 advanced bread wheat genotypes and two check cultivars Azar 2 and Alvand, an experiment was conducted using randomized block design with three replications under drought stress and supplementary irrigation during 2008-09 cropping season at Maragheh research station, Iran. The combined analysis of variance showed significantly differences among the genotypes over the environments. Significant differences were also found among the environments and GE interaction effects. The large magnitude of the GE interaction related to genotypic effect, suggested the possible existence of sub-environmental groups for the genotypes. The GGE (G + GE) biplot analysis was able to differentiate of environments to sub-environmental groups with top yielding genotypes as highly adapted genotypes to each environmental group. Based on GGE biplot, the genotypes No. 9 (Sabalan/4/VRZ/3/ORFI.148/TDL/BLO) and 11 (BAYRAKTAR) can be recommended as genotypes which integrating yield with stability performance and the genotype No. 12 (F10S-1//ATAY/GALVEZ87) was highly adapted to supplementary irrigated environment. Lines No. 3 (Azar2/78Zhong291-99) and No. 12 with 2691 and 3597 kgha-1 under drought and supplementary irrigated conditions respectively produced the highest grain yield. Two irrigations increased 9.2g TKW, 652kgha-1 yield, 6.4cm plant hieght and 5.6% harvest index compared to drought condition. Under supplementary irrigation 1mm irrigation increased 8.15 kgha-1 grain yield