اثر تنش خشكي و كود نيتروژنه‏ آغازگر بر خصوصيات ريشه‏ و عملكرد چهار ژنوتيپ نخود (Cicer arietinum L.)

Effect of Drought Stress and Starter Nitrogen Fertilizer on Root Characteristics and Seed Yield of Four Chickpea (Cicer arietinum L.) Genotypes

تنش خشكي از مهمترين عوامل كاهش دهنده‏ رشد ريشه و اندام‌هاي هوايي‌ و عملكرد دانه در گياهان زراعي مي‏باشد. اين تحقيق به منظور بررسي اثر تنش خشكي و كود نيتروژن آغازگر بر روي خصوصيات ريشه و عملكرد دانه چهار ژنوتيپ نخود انجام شد. آزمايش به صورت اسپليت پلات فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. تيمارهاي آبياري شامل شاهد (آبياري كامل)، آبياري محدود (آبياري در زمان كاشت و اوايل گلدهي) و تنش خشكي شديد (بدون آبياري) در كرت‏هاي اصلي قرار گرفتند. تيمارهاي كود نيتروژن (25 كيلوگرم در هكتار) و رقم شامل (شاهد) همراه با چهار رقم نخود آزاد، هاشم، ILC482 و رقم محلي بيونيج بصورت فاكتوريل در كرتهاي فرعي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه اثر تنش رطوبتي بر روي تعداد ريشه‏هاي فرعي، طول كل ريشه‏ها، طول ريشه‏هاي اصلي، حجم ريشه‏ها، وزن خشك ريشه‏ها، نسبت ريشه به ساقه، تعداد گره، تراكم طول ريشه‏ها و عملكرد دانه معني‏دار شد. اثر تيمار كود نيتروژن فقط روي وزن خشك ريشه‏ها، نسبت ريشه به ساقه، تعداد گره‌ها و عملكرد دانه معني‏دار شد. بين ارقام نيز براي كليه صفات بجز تراكم طول ريشه‏ها در سطح احتمال يك درصد تفاوت معني‏دار وجود داشت. با افزايش شدت تنش خشكي تمامي خصوصيات ريشه به جز نسبت ريشه به ساقه كاهش يافت. افزايش نسبت ريشه به ساقه در شرايط تنش خشكي مي‏تواند گياه را از كم‏آبي حفظ كند. با افزايش تنش خشكي و عدم مصرف كود نيتروژن عملكرد دانه كاهش يافت. رقم بيونيج در شرايط تنش شديد و عدم مصرف كود نيتروژن داراي بيشترين عملكرد دانه بود و بيشترين تعداد گره و همچنين بيشترين حجم ريشه و وزن ريشه مربوط به اين رقم بود كه از اين نظر نسبت به ساير ارقام برتري داشت.

Drought stress is the most important factor which reduces root and shoot growth in crops. This study was performed to evaluate the effects of drought stress and starter nitrogen fertilizer on root characteristics and seed yield of four chickpea genotypes. The field experiment was laid out as split plot-factorial arrangement in randomized complete block design with three replications. Drought stress was assigned to main plots in three levels; no stress (full irrigation) moderate drought stress (irrigation at planting and early flowering) and severe drought stress (no irrigation). Nitrogen fertilizer at two levels; 0kg N/ha and 25kg N/ha and four chickpea genotypes; Azad, Bivanij, Hashem and ILC482 as factorial in sub plots. Result showed that effect of drought stress was significant on number of secondary roots, length of roots, length of primary roots, roots volume, roots dry weight, root: shoot ratio, number of root nodules, roots length density and seed yield. Effect of nitrogen fertilizer was significant only on dry weight of roots and root: shoot ratio. Genotypes were significantly different for traits except roots length density. In severe drougth stress conditions and without application of nitrogen fertilizer cv. Bivanij had the highest seed yield, number of root nodules, volume of roots and dry weight of roots.