فون، فعاليت ماهانه و تركيب گونه‌اي لارو آنوفلينه‌ها در زيستگاه‌هاي لاروي استان قم

The fauna, monthly activity and species composition of anophelines mosquito larva in breeding places, Qom province

زمينه: شيوع مجدد مالاريا در دو دهه گذشته در مناطقي از شمال و شمال غرب كشور كه از نظر اپيدميولوژي جز مناطق پاك كشور محسوب مي‌شود،‌ لزوم تهيه اطلاعات پايه و به روز را در ارتباط با ناقلين مالاريا آشكارتر كرد. كنترل ناقلين يكي از راه‌بردهاي اساسي در كنترل اپيدمي‎ها مي‌باشد. در اين تحقيق تركيب گونه‌اي و فعاليت ماهانه لارو آنوفليني در انواع زيستگاه‌هاي لاروي در استان قم بررسي گرديده است. مواد و روش‌ها: اين بررسي به‌روش توصيفي- مقطعي، در هر پنج بخش از تقسيمات جغرافيايي استان قم در طول سال 1389 انجام شد. نمونه‌برداري‌ها به‌روش ملاقه‌زني، هر 15 روز يكبار از انواع زيستگاه طبيعي و مصنوعي از ارديبهشت‌ماه لغايت آبان‌ماه،‌ طبق استاندارد سازمان جهاني بهداشت انجام گرديد. لاروهاي صيد شده در داخل محلول لاكتوفنل نگهداري و در آزمايشگاه با استفاده از محلول ليكيدوفور از آنها لام ميكروسكوپي تهيه گرديد و با استفاده از كليدهاي معتبر تا سطح گونه تعيين هويت شدند. يافته‌ها: در كل، 289 نمونه لارو آنوفل از زيستگاه‌هاي مختلف در بخش‌هاي مختلف استان قم به‌دست آمد كه متعلق به دو زير جنس Anopheles و Cellia و مشتمل بر چهارگونه marteri (Ano)An، claviger (Ano)An، superpictus (Cel)An و turkhudi (Cel)An جمع‌آوري و شناسايي شدند. گونه‌هاي claviger (Ano)An، marteri (Ano)An و turkhudi (Cel)An براي اولين‌بار از اين استان گزارش مي‌گردد. گونه غالب در زيستگاه لاروي استان قم claviger (Ano)An بوده و در انواع لانه‎هاي لاروي اين استان يافت شد. اوج فعاليت گونه اخير در اواخر تير و اوايل مرداد و فعاليت فصلي آن از نيمه دوم ارديبهشت تا اواخر مهرماه ادامه دارد. نتيجه‌گيري: superpictus (Cel)An كه در نقاط مختلف جهان و ايران ناقل مالاريا بوده؛ پس از claviger (Ano)An گونه غالب منطقه مي‌باشد از خصوصيات گونه نخست، دارا بودن پتانسيل بالاي انتقال و امكان برقراري سيكل انتقال با وفور كم مي‌باشد. همچنين آنوفل كلاويژر نيز پتانسيل انتقال دارد و در بخش خلجستان به وفور صيد گرديد. انجام مطالعات اختصاصي نظير تعيين عادات خون‌خواري و استراحت و ميزبان ترجيحي پشه‌هاي بالغ در اين منطقه پيشنهاد مي‌شود.

Background: There is need to develop updated database related to malaria mosquito, because there is back prevalence of malaria in the past two decades in some areas of north and northwest of Iran categorized as epidemiologically clean areas previously. Vectors control is one of the main strategies in controlling the epidemics. In this study, species composition and monthly activity of anopheles mosquito larva in different breeding places in Qom province was assessed. Material and Methods: The present study was a cross-sectional one. It was carried out in all 5 parts of geographical areas of Qom province. Samples were collected every 15 days from the natural and artificial breeding places from April to October 2010, using dipping standard method of WHO. Mosquito larvae conserved in lactophenol medium. In the laboratory, the specimens were mounted in likidophor medium and microscopic slides were prepared from larvae, and identified using illustrated keys for Iranian mosquitoes. Results: A total of 298 larvae samples were collected and identified from different breeding places in various areas of Qom province. This larvae belonged to two subgenus of Anopheles and Cellia and including four species of An.(Ano.)marteri, An.(Ano.)claviger, An.(Cel.)superpictus, and An.(Cel.)turkhudi. An.(Ano.) claviger, An.(Ano.)marteri, and An.(Cel.)turkhudi are reported for the first time in this province. An.(Ano.)claviger was dominant species of larvae in the breeding places in Qom province and found in different larva habitats. The peak of activity of recent species is in late July and early August and its seasonal activity is in late April to late October. Conclusion: An.(Cel.)superpictus which is Malaria vector in different parts of the world and Iran is the dominant species of the area had the second frequency. Having high potential for transmission and possibility of establishing a transmission cycle with low abundance is the characteristics of first species. Anopheles claviger also has the transmission potential and was caught in Persian Gulf area. Specific studies such as determination of biting and resting habits and host preference of adult mosquitoes in this area is recommended.