بررسي رقابت درون و برون گونه‌اي در اجتماع گندم (Triticum aesticium ) و يولاف وحشي (Avena fatua) با استفاده از مدل عكس عملكرد و شاخص هاي رقابتي

Assessment of intra- and inter-specific competition between wheat (Triticum aestivum) and wild oat (Avena fatua) by reciprocal yield model and competition indices

به منظور بررسي رقابت درون و برون گونه‌اي در اجتماع گندم و يولاف وحشي با استفاده از مدل‌هاي عكس عملكرد و شاخص‌هاي رقابتي، آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار در ايستگاه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه تبريز اجرا شد. فاكتور اول شامل چهار سطح تراكم گندم (صفر، 2، 5 و 8 بوته در گلدان) و فاكتور دوم شامل چهار سطح تراكم يولاف وحشي (صفر، 2، 5 و 8 بوته در گلدان) بود. بذرهاي گندم و يولاف وحشي بر اساس تيمارهاي آزمايشي در داخل گلدان‌ها كاشته شدند و سپس گلدان‌ها در مزرعه (فضاي باز) قرار گرفتند. ضريب رقابت برون گونه‌اي يولاف وحشي روي گندم به مراتب بيشتر از ضريب رقابت برون گونه‌اي گندم روي يولاف وحشي بود. گندم و يولاف وحشي از اثرات رقابت درون گونه‌اي كمتري نسبت به اثرات رقابت برون گونه‌اي برخوردار بودند. همچنين، بوته‌هاي گندم نسبت به يولاف وحشي به رقابت درون گونه‌اي حساسيت بيشتري نشان دادند. قابليت رقابت نسبي در گندم پايين‌تر از يولاف وحشي بود و اين امر حاكي از آن بود كه يك بوته گندم بيشتر از اينكه تحت تاثير رقابت بوته‌هاي گندم قرار گيرد، از رقابت بوته‌هاي يولاف وحشي متاثر شده است. عملكرد نسبي در نسبت‌هاي مخلوط مورد مطالعه در حدود يك و كمتر از آن بود و نشان داد كه يولاف وحشي و گندم بر سر منابع مشتركي با هم رقابت مي‌كنند. با بررسي ضريب ازدحام نسبي اين دو گونه نسبت به يكديگر مشخص شد كه يولاف وحشي رقيب قوي‌تري نسبت به گندم است. اثرات رقابت نسبي نيز مشخص كرد كه توان رقابتي يولاف وحشي از لحاظ عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك به ترتيب 48/3 و 9/2 برابر توان رقابتي گندم مي‌باشد.

To determine intra- and inter-specific competition between wheat and wild oat by reciprocal yield model and other competition indices, a pot factorial experiment based on completely randomized design with 4 replications was carried out. The treatments were including four densities of wheat and wild oat as additive series (0, 2, 5 and 8 plants/pot). Results showed that interspecific competition coefficient of wild oat on wheat was greater than that of wheat on wild oat. Both species had low intraspecific competition effects relative to interspecific effects. Wheat plants were more susceptible to intraspecific competition than wild oat and relative competitive ability of wheat was lower than wild oat. Therefore, wheat plants were more affected by wild oat plants comparing to wheat plants. Relative yield in studied mixed relations was less than 1 or equal 1 indicating that wild oat and wheat plants compete on the same resources. Based on relative crowding coefficients analysis, wild oat was competitor than wheat. According to relative competitive effects, competitive ability of wild oat regard to biological and grain yield were 3.48 and 2.9 times of wheat, respectively.