بررسي كلمات ربط تقابلي فارسي و چگونگي تكوين آن‌ها

A Study of Adversatives and Their Development in Persian

در زبان ها براي پيوند دادن بندهاي هم پايه از راهكارهاي مختلفي استفاده مي شود. گاهي فقط معنا و كاربرد شناسي، ناظر بر ارتباط دو بند است، ولي در بيشتر مواقع كلمات ربط ميان بندي هستند كه موجب ارتباط دو بند با يكديگر و ساخت جمله مي شوند. با توجه به رابطه معنايي دو بند با يكديگر، انواع مختلفي از كلمات ربط مورد استفاده قرار مي گيرند؛ از اين جمله مي توان به كلمات ربط اتصالي، انفصالي، علّي، شرطي و تقابلي اشاره كرد. در اين مقاله ضمن مقايسه انواع كلمات ربط ، به‌تفصيل، به تعريف و معرفي كلمات ربط تقابلي، ساختار و توزيع آ‌ن‌ها در دو بند خواهيم پرداخت. به‌لحاظ ساختار دروني، كلمات ربط تقابلي را مي توان به سه گروه «بسيط»، «مركب پيوسته» و «مركب گسسته» تقسيم كرد. نكته درخور توجه در فهرست نسبتاً بلند كلمات ربط تقابلي، وجود تعداد زيادي كلمه ربط مركب، چه از نوع گسسته، چه پيوسته و حتي به‌صورت جمله است. دليل اين تنوع به نقش تاكيدي كلمات ربط تقابلي مربوط مي‌شود؛ اين اجزاي تقابلي، منشاها و منابع گوناگوني دارند كه قسمت پاياني اين مقاله را به بررسي همين منابع در زبان‌هاي جهان و مقايسه آن با منابع كلمات ربط تقابلي در فارسي اختصاص داده‌ايم. بر اساس شواهد موجود، در زبان فارسي مانند بسياري از زبان ها، كلماتي با‌معناي اوليه مكاني، زماني، علّي و تاكيدي در ساخت اين كلمات به‌كار گرفته شده اند. نكته قابل توجه اينكه در زبان فارسي- بر‌خلاف بسياري از زبان هاي ديگر- از افعال، كلمات پرسشي و شرط نيز براي ساخت كلمات ربط تقابلي استفاده شده است. شواهد و توصيفات ارايه‌شده در اين مقاله بيانگر اين است كه همه كلمات ربط تقابلي، صرف‌نظر از منبع، از رهگذر دستوري شدگي به‌وجود آمده اند.

Different methods are used Cross-linguistically to code coordination relations. It may be the case that two clauses are simply juxtaposed. Here, their relations are inferred through the context of communication and their semantic properties. The alternative and more marked method is the presence of an overt coordinating marker, or connective. Both of these constructions occur in Persian Language. In this article, major coordinating relations of conjunction, disjunction and adversativity are touched upon; however, the main emphasis is put on adversatives and their development. In this connection, a rather long list of modern Persian adversatives identified is presented. On the basis of their internal structure, Persian adversatives can be classified as simple, compound and discontinuous words. In some cases, even a sentence functions as an adversative. These morphologically different adversatives derive from different grammatical and lexical sources. Like many languages, words with spatial, temporal, causal and emphatic meaning have been grammaticalized to function as adversatives. In addition, one can find sources that are almost rare in languages of the world. Among these, one can trace the development of some word-forms of the lexical verbs of goftan ‘say’, and kardan ‘do’ to adversatives. Furthermore, in the formation of some compound adversatives, question words as well as grammatical words denoting condition are used.