تاثير اقليـم بر شكـل تـزيينات معماري- با تكيه بر تحليل ميزان سايه اندازي خوون چيني هاي آجري بافت تاريخي دزفول

Climate Impact on Architectural Ornament Analyzing the Shadow of Khavoon in Dezful Historical Context with the Use of Image Processing

با افزايش توجه جهاني به كاهش فشار مداخلات انساني بر محيط زيست، مطالعه نحوه تعامل ساختمان هاي سنتي و اجزاي آنها با محيط جهت شناخت روش هاي طراحي طبيعي رشد چشم گيري داشته است. در مناطق گرمسيري به ويژه مناطق مرطوبِ گرم، نياز به سايه و كوران هوا مهم ترين عواملي هستندكه سبب خلق راهكارهاي معماري براي تامين شرايط آسايش حرارتي شده اند. براي مثال در مطالعه ريخت شناسانه و اقليمي شهر دزفول تمهيدات حيرت انگيزي جهت ايجاد سايه و كوران هوا در شهرسازي و معماري آن صورت گرفته است. از ميان صدها راه كار، يكي از آنها استفاده از خوون چيني هاي آجري است كه علاوه بر عملكرد بصري، به نظر مي رسد كاركردي اقليمي نيز دارد. در مقاله حاضر كوشش شده تا با شناخت نحوه شكل گيري الگو‌هاي خوون هاي آجري، نقش اين الگوها در تعديل شرايط اقليمي از طريق بررسي ميزان سايه اندازي آن‎ها بر روي بدنه ها مورد ارزيابي قرار گيرد. براي انجام اين تحقيق نمونه هاي متداول خوون چيني هاي آجري انتخاب شده و ميزان سايه ايجاد شده بر هريك از آن‎ها در ساعات مختلف روز و در جهت-گيري هاي مشخص شبيه سازي شده‌اند. مقدار سايه ايجاد شده با استفاده از پردازش تصويري محاسبه و مورد تحليل قرار گرفته‌است. با توجه به اندازه گيري ساعات تابش خورشيد بر بدنه ها چنين الگوهايي، در زاويه هاي مختلف، مقدار سايه ايجاد شده بر روي سطوح را حدود 5/2 تا 5/4 برابر افزايش مي دهند. بررسي هاي انجام شده نشان مي دهد كه در شكل گيري چنين الگوهايي علاوه بر توجه به جنبه هاي زيباشناختي، به نقش اقليمي اين الگوها بر افزايش ميزان سايه ايجاد شده بر سطوح نيز توجه شده است.

Due to increasing global pressure on the environment caused by human interventions, the studies on interaction of traditional building and their components with nature has been increased. These studies attempt to identify natural building design and determine how to use them in the climatic design of todayʹs architectural design. Building performance simulation enables the examination of the effectiveness of innovative energy efficiency measures and control strategies. Daylighting is an effective approach to allow architectural design and construction practice to have a more flexible design of building facade, and to enhance a more energy-efficient and greener building development. Energy savings resulting from daylighting not only would mean low electric-lighting and reduced-peak electrical demands, but also it means reduced cooling loads and the potential for smaller heating, ventilating and air-conditioning. The absorbed solar radiation acts to raise the surface temperatures and consequently the temperature of the adjacent air layers. This has a significant effect on the generated thermal conditions, which is, in turn, reflected on the thermal behavior of the surrounding habitable spaces. In tropical areas, especially in warm humid areas, the need for shade and air ventilation are most important factors used for the provision of thermal comfort. In climatical and morphological studies of dezful historical context, great appliance of shade and ventilation can be seen. Among the hundreds of ways to do this, one of them is using khavoon (brick work) that creates shadow on the inner and outer walls and increase visual richness of the environment. This paper attempts to understand patterns of the brick khavoon in the way they were used; and to evaluate their shadows. These patterns became 3D using schetchup software and their shadow have been prepared at different hours of day and different directions. The amount of shadow has been calculated and analyzed by the image processing, IMAGEJ software. It seems that such patterns, in different orientation, increase amount of shadow (2.5 - 4.5 times). Given the size of the hourly solar radiation on the walls in each direction, the best direction of using this patterns can be identified.