تحليل انتقادي روايت‌هاي واقعه يورش غز به خراسان (سال548ق)

Critical Analysis of Narratives about Guz Incursion into Khurasan in 548 AH

يورش غزها به خراسان در دوره سنجردر سال 548ق، از مهم‌ترين وقايعي است كه راويان و گزارشگران هر كدام از زاويه خاصي بدان نگريسته و زواياي ديد متنوعي را توليد كرده‌اند. اين مقاله براي درك و تبيين اصالت و دقت در امر واقع روايت‌هاي واقعه غز، از شاخص‌هاي روش تحليل انتقادي روايت، بهره گرفته است تا نقش راوي، زاويه ديد، تبار و ريشه، زمان و مكان را در روايت‌هاي تاريخي نشان دهد، تا خواننده تاريخ با استفاده از اين روش نقد، معرفت لازم براي شناخت روايت‌هايي با شهرت روايي و متواتر به دست آورد. هفده روايات مورد بررسي اين پژوهش، برگرفته‌ي سه سنخ از منابع يعني تاريخ نگارانه، شاعرانه و منشيانه است. پژوهش حاضر نشان مي‌دهد به‌رغم آن كه اين رواياتِ پسيني از ناحيه قوم مغلوب هستند، اما به نوعي نمايان‌گر دوري تاريخ‌نگاري دوره سلجوقي از درباري بودن و همچنين تاييد اثر عوامل درون ساختاري ـ از جمله سلطان ـ در اين شكست مي‌باشند.

The incursion of Guz into Khurasan in 548 AH is one of the important events which narrators and reporters had regarded it in special point of view and in various aspects. This article used the parameters of methods for critical - analysis of narrative in order to understand and depict the originality and accuracy of the narratives related to the Guz event. The aim of this article is to depict the role of narrator, his point of view, descent and origin, time and place in historical narratives. Therefore, the reader of history gains the knowledge for understanding famous narratives. Seventeen narratives which have been studied in this article have chosen from three branches of sources: historical, poetic and literary. The present article shows that although these are narratives from the past of defeated nation, they obviously embody the distance between Seljuk historiography from being courtly and approve the influence of inter-structure factors - such as Sultan - in this failure.