ارزيابي اثربخشي برنامه جرات‌ورزي بر ميزان استرس، اضطراب و افسردگي

Assessing the Effectiveness of Assertiveness Program on Depression, Anxiety and Stress among High School Students

مقدمه: از ويژگي‌هاي دوره نوجواني مي‌توان به شكل‌گيري و رشد عاطفي، اجتماعي و شناختي اشاره كرد. در اين دوره، نوجوان در وضعيتي بين دو مرحله كودكي و بزرگسالي و زير فشار و انتظارات اين وضعيت پيچيده و مبهم قرار مي‌گيرد. حالت هيجاني در دوره بلوغ غني‌تر مي‌گردد و گاهي به صورت حساسيت و هيجان شديد در مي‌آيد؛ به طوري كه زودرنجي، افسردگي، اضطراب و پرخاشگري در بيشتر نوجوانان به چشم مي‌خورد. جرات‌ورزي يك شيوه مداخله ساخت يافته است كه از آن براي بهبود اثربخشي روابط اجتماعي استفاده مي‌شود. اين مطالعه با هدف تعيين تاثير برنامه جرات‌ورزي بر استرس، اضطراب و افسردگي دانش‌آموزان دبيرستاني انجام شد. روش‌ها: اين مطالعه يك مطالعه مداخله‌اي نيمه تجربي است كه در سال تحصيلي 90-1389 در دبيرستان‌هاي شهر اصفهان صورت گرفت. در اين پژوهش 126 دانش‌آموز پايه دوم متوسطه در دو گروه آزمون (63 نفر) و گروه شاهد (63 نفر) انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوري داده‌ها شامل پرسش‌نامه اطلاعات دموگرافيك، پرسش‌نامه‌هاي جرات‌ورزي Gambrill و Richey و 21DASS بود. برنامه جرات‌ورزي طي 7 جلسه به گروه آزمون آموزش داده شد و پس از 8 هفته در دو گروه پس آزمون گرفته شد. سپس تجزيه و تحليل اطلاعات با استفاده ازآزمون‌هاي آماري Independent t، آزمون آناليز واريانس با تكرار مشاهدات، 2? و Mann-Whitney صورت گرفت. يافته‌ها: با توجه به يافته‌هاي به دست آمده، آزمون آماري 2? و Mann-Whitney اختلاف معني‌داري را از نظر متغيرهاي دموگرافيكي بين دو گروه آزمون و شاهد نشان نداد. آزمون آناليز واريانس با تكرار مشاهدات نشان داد كه بين ميانگين نمره جرات‌ورزي قبل، بلافاصله و 3 ماه پس از مداخله در گروه شاهد اختلاف معني‌داري وجود نداشت. همين آزمون ميانگين نمره جرات‌ورزي در گروه مورد را در زمان‌هاي مختلف داراي اختلاف معني‌دار نشان داد (002/0 P =). همچنين آزمون Independent t نشان داد كه ميانگين نمره اضطراب و استرس در زمينه جرات‌ورزي دانش‌آموزان در دو گروه قبل از مداخله اختلاف معني‌داري نداشتند، اما بلافاصله و 2 ماه بعد از آموزش ميانگين نمره اضطراب در گروه مورد به طور معني‌داري بيشتر از گروه شاهد بود. در مورد نمره افسردگي در زمينه جرات‌ورزي در دانش‌آموزان، آزمون Independent t قبل از آموزش در دو گروه اختلاف معني‌داري را نشان نداد. بعد از آموزش با وجود كاهش نمره افسردگي در گروه مورد، اين اختلاف معني‌دار نبود (09/0 P =). نتيجه‌گيري: نتايج حاصل نشان داد كه اجراي برنامه‌هاي جرات‌آموزي در دانش‌آموزان سنين دبيرستاني منجر به كاهش ميزان اضطراب، استرس و افسردگي آنان مي‌شود. با توجه به اين كه سنين دبيرستان يكي از حساس‌ترين سنين دوران زندگي هر فردي است و با توجه به ماهيت اين گونه برنامه‌ها كه در عين ارزان و ايمن بودن، كارا و اثربخش نيز مي‌باشند، اجراي آن را در جهت كنترل استرس، اضطراب و افسردگي نوجوانان دبيرستاني توصيه مي‌گردد.

Background: Characteristics of adolescence are being noted to shape and develop the emotional, social and cognitive growth. Emotional state is richer in adolescence. Irritability, depression, anxiety and aggression are observed in adolescents. Assertiveness is a structured intervention approach which is used to improve the effectiveness of social relations. This study was conducted to determine the effectiveness of assertiveness program on depression, anxiety and stress of high school female students. Methods: This study was conducted in 2010-2011 educational year in selected high schools of Isfahan, Iran. 126 students in second year of high schools were randomly selected and participated in this study. The students were divided in two groups of trial (63 students) and control (63 students). The assertiveness program was trained during 8 sessions in the trial group and after 8 weeks posttest was performed in both groups. Data was then analyzed through statistical tests. Findings: Chi-square and Mann -Whitney U showed no significant differences in demographic variables of both groups (P < 0.05). Repeated measurement test showed no significant differences in mean score of assertiveness before, immediately after and 2 months after the intervention in the control group, whereas this test showed significant differences in the trial group (P = 0.002). Also the same test showed that there was no significant differences in mean score of anxiety and stress in control group (P > 0.05), whereas there was a significant difference in the trial group (P < 0.05). Independent sample T test showed no significant differences in mean score of stress before intervention between the two groups, but 2 months after intervention, despite the decrease of mean score of stress, this differences was not significant in trial group (P = 0.09). Conclusion: Applying assertiveness program for high school students leads to decrease of student’s depression, anxiety and stress. High school years are one of the most sensitive periods of human life. Based on the safety, affordability, effectiveness and efficiency of these programs, performing these methods is suggested for controlling high school students’ depression, anxiety and stress.