كليدواژه :
پيوند اعضا , روح , مرگ , مرگ مغزي
چكيده فارسي :
با گذشت بيش از نيم قرن از شروع نجات زندگي تعداد زيادي از بيماران با استفاده از اندام‌هاي مبتلايان به مرگ مغزي به‌وسيله‌ي انجام موفقيت‌آميز اعمال جراحي متنوع و گاهي شگفت‌انگيز و هم‌چنين نگارش كتاب‌ها، مقاله‌ها و تشكيل جلسات و گردهمايي‌هاي محلي، منطقه‌اي و بين المللي در ارتباط با اين رويداد، هنوز بين انديشمندان حوزه‌هاي مختلف هم‌چون علوم پزشكي، ديني، اخلاقي و حقوقي درباره‌ي موارد متعددي از كليات و جزييات نظري و عملي اين موضوع، اتفاق راي به‌وجود نيامده است. اگرچه مسايلي از قبيل اقرار در وصيت نامه، اخذ رضايت در زمان حيات، جلب رضايت خانواده‌ي بيمار مبتلا به مرگ مغزي، نوع عضو مورد نياز، رعايت موازين مذهبي، فرهنگي و عرفي و شان يا منزلت افراد و موارد متعدد ديگري در اين حوزه مطرح شده و مورد بحث قرار گرفته‌اند، اختلاف ديدگاه متخصصان و صاحب‌نظران به‌ويژه پزشكان و عالمان دين درباره‌ي تعيين زمان خروج روح از بدن و تعريفي از مرگ كه متفق عليه باشد، مهم‌ترين چالشي است كه ساير جزييات را تحت تاثير قرار داده است. بر اين اساس، گروهي از پژوهشگران با مطرح كردن نياز ضروري بيماران به استفاده از اندام‌هاي اهدايي و عرف خاص گروهي از متخصصان پزشكي، سعي كرده‌اند كه مرگ مغزي را همسان مرگ قطعي و بدن بدون روح معرفي كنند تا شايد چالش‌هاي ديني، اخلاقي و حقوقي به حداقل ممكن كاهش بيابد و راه براي استفاده از اندام‌هاي مبتلايان به مرگ مغزي هموارتر شود، اما برخي ديگر تلاش كرده‌اند تا به تعريف زمان مرگ قطعي و خروج روح از بدن بر اساس حقايق لغوي، شرعي و پزشكي و بدون توجه به اثبات يا نفي همساني با مرگ مغزي و حكمي كه بر مبناي آن تعريف مترتب خواهد شد، بپردازند و راه‌حل مشكلات نيازمندان به اندام‌هاي پيوندي را از هم‌زمان ساختن مرگ مغزي با خروج روح از بدن جدا كرده و صاحب‌نظران را به پيدا كردن راه‌حل‌هاي ديگري ترغيب كنند. به‌طور كلي، استفاده از اندام‌هاي مبتلايان به مرگ مغزي براي نجات جان بيماران نيازمند، ضرورت اجتماعي غير قابل انكاري است كه بدون نياز به تغيير بنيادين معاني لغوي و فقهي از راه‌هاي متعددي هم‌چون مطرح كردن «اضطرار»، «حيات غير مستقره» و به‌طور كلي «مسايل مستحدثه» قابل حل است. در اين مقاله با مراجعه به منابع لغوي، فقهي و پزشكي و بررسي پژوهش‌هاي پيشين، به بازخواني تعاريفي از مرگ، روح و زمان خروج آن از بدن كه در ارتباط با مرگ مغزي كاربرد عيني دارند، پرداخته خواهد شد و عليرغم تاييد استفاده از اندام‌هاي مبتلايان به مرگ مغزي براي نجات جان بيماران نيازمند، موضوع تغيير حقايق لغوي و شرعي براي تامين مصالح و اهداف نوظهور مورد بحث قرار خواهد گرفت.
چكيده لاتين :
More than half a century has passed since the onset of successful life-saving and at times astonishing transplantations of organs from brain dead donors, numerous books and articles have been written on the subject, and local, regional and international meetings and conferences have been held. Nevertheless, no consensus has yet been reached among scholars of various fields such as medical sciences, religion, ethics and law on a number of generalities as well as theoretic and practical details of this issue.
There have been discussions on topics such as the organ donor’s legal will, gaining consent while the donor is still alive, seeking consent from the brain dead patient’s family, nature of the required organ, observance of religious, cultural and conventional standards, individuals’ dignity and so on. The main challenge to overshadow other factors has so far been the discord among experts, physicians and religious scholars specifically, over determining the time the spirit leaves the body, and a unified definition of death. Some researchers have attempted to minimize religious, ethical and legal challenges and thus facilitate organ donation following brain death by emphasizing the urgency of organ donation and the practices related to certain specialties, and even maintain that brain death is the equivalent of death and a lifeless body. Others have focused on the time of death and the spirit leaving the body based on lexical, religious and medical evidence, regardless of equality of brain death and death, and ensuing rulings. These researchers have thus separated the solution to the problem of those in need of transplants from considering brain death to occur at the same time when the spirit leaves the body, and encourage experts to seek different solutions.
Organ donation by brain dead patients is an undeniable social necessity that can be resolved without bringing about fundamental changes in lexical and jurisprudential concepts, and through other alternatives such as propounding “urgency”, declaring a patient “as good as dead” and in general “non-elucidated jurisprudential issues”. Through references to lexical, jurisprudential and medical sources and examination of previous research, the present article will review several definitions of death, spirit, and the time the spirit leaves the body, as these are concepts that are related to brain death for all practical purposes. The article also considers organ donation following brain death to be an undeniable and unavoidable fact of life in human societies, and will examine the necessity of altering lexical and jurisprudential concepts to accommodate current interests and goals.
