استفاده از تجزيه كلاستر و تجزيه به مولفه هاي اصلي براي گزينش گروهي لاين هاي اينبرد گندم در شرايط ديم

The use cluster analysis and principal component analysis for group selection of wheat inbred lines under rainfed condition

به‌منظور گزينش لاين‌هاي پرمحصول و سازگار گندم براي شرايط ديم، تعداد 165 لاين اينبرد گندم به همراه چهار رقم شاهد در قالب طرح لاتيس مربع (13 × 13) با دو تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه زنجان در سال زراعي 90 -1389 مورد مقايسه قرار گرفتند. صفات مورد ارزيابي عبارت بودند از تعداد پنجه موثر، ارتفاع بوته، طول سنبله، طول ريشك، تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملكرد دانه، بيوماس و شاخص برداشت. لاين‌ها از نظر كليه صفات اختلاف معني‌داري نشان دادند. تجزيه خوشه‌اي به روش Ward، 169 لاين را در سه گروه مجزا دسته‌بندي نمود. نتايج حاصل از تجزيه به مولفه‌هاي اصلي و رسم باي‌پلات‌ها نيز همخواني نسبتاً زيادي با گروه‌بندي حاصل از تجزيه خوشه‌اي داشت. با توجه به نتايج گروه‌بندي‌ها و درجه اهميت صفات در مقاومت به خشكي و عملكرد دانه تحت شرايط تنش، لاين‌هاي گروه سوم كه لاين‌هاي پابلند با ويژگي‌هاي عملكردي خيلي مطلوب بودند، به‌عنوان بهترين لاين‌ها در ميان 169 لاين مورد ارزيابي معرفي شده و استفاده از آن‎ها در برنامه‌هاي اصلاحي آتي توصيه مي‌گردد. واژه‎هاي كليدي: لاين، باي‌پلات، تجزيه كلاستر، تنش خشكي، گروه‌بندي.

In order to select high yielding and adapted wheat lines for rainfed condition, 165 inbred lines of wheat with four controls were examined in a 13 × 13 square lattice design with two replications in the Agricultural Research Station of Zanjan University during 2010 - 2011. Number of effective tillers, plant height, spike length, awn length, number of grains per spike, seed number per plant, 1000 grain weight, grain yield, biomass and harvest index were evaluated. The studied lines showed significant differences and cluster analysis by Ward method categorized 169 lines into three distinct groups. The results of principal component analysis and biplot were relatively consistent with grouping of cluster analysis. According to the results of grouping and importance of traits in drought resistance and yield under stress conditions, third group lines were recognized as the best lines with higher plant height and favorable yield characteristics and are recommended for future breeding programs. Keywords: cluster analysis, drought stress, grouping, line.