تحليل نقش توانمندسازي ساكنان در بهسازي كالبدي- محيطي سكونتگاه هاي غيررسمي نمونه موردي: محدوده شرق كال عيدگاه شهر سبزوار

Analysis of the Role of Enablement of Residents in Physical- Environmental Improvements of Informal Settlements, Case Study: East Kale Eydgah, Sabzevar City

سكونتگاه هاي غيررسمي يكي از مهم ترين چالش هاي شهري امروز ايران محسوب مي شود؛ به طوري كه نه تنها در شهرهاي بزرگ بلكه در شهرهاي مياني و كوچكنيز چنين پديده اي وجود دارد. شهر سبزوار از جمله شهرهاي مياني است كه با مساله اجتماعات غيررسمي و خودساخته روبروست؛ به طوري كه نزديك به 30 هزار نفر از جمعيت آن (نزديك به يك هشتم) در سكونتگاه هاي غيررسمي كه دور تا دور شهر را فرا گرفته است زندگي مي كنند. در اين ميان محدوده شرق كال عيـدگاه بزرگ ترين كانون اسكان غيررسـمي اين شهر هم از نظر جمعيت و هم وسعت محسوب مي شود، كه نيازمند برخوردي جامع و چند بعدي است. با درك اين موضوع، تحقيق حاضر به دنبال پاسخ به اين سوال اساسي است كه آيا با توانمندسازي اجتماعات محلي شرق كال عيدگاه ـ به عنوان مهم ترين هسته اسكان غيررسمي اين شهر ـ بهسازي كالبدي ـ فضايي اين محدوده امكان پذير است يا خير؟ روش تحقيق مقاله، توصيفي ـ تحليلي مي باشد. شيوه گردآوري داده ها تركيبي از روش كتابخانه اي، اسنادي و ميداني بوده و ابزار گردآوري داده ها پرسشنامه است. روش نمونه گيري، تصادفي ساده و حجم نمونه 150 خانوار است كه از طريق همبستگي پيرسون و رگرسيون خطي به تحليل آن اقدام شده است. در اين تحقيق هر كدام از حوضه هاي توانمندسازي اقتصادي، اجتماعي و نهادي به عنوان متغيرهاي مستقل با مولفه هاي معني داري، خودتعييني، شايستگي، تاثير و اعتماد و متغير تمايل به مشاركت در بهسازي كالبدي نيز به عنوان متغير وابسته مورد توجه قرار گرفته است. نتايج يافته ها نشان مي دهد كه بين سطح توانمندي ساكنان و ميزان تمايل آن ها براي مشاركت در بهسازي كالبدي ـ محيطي رابطه معناداري وجود دارد. ضريب تعيين براي توانمندي هاي اجتماعي 4 درصد، اقتصادي 9/2 درصد و نهادي 4/4 درصد به دست آمد. اما تاثير هريك از ابعاد توانمندي به يك اندازه نيست بلكه در درجه اول توانمندسازي نهادي، سپس توانمندسازي اجتماعي و در درجه بعدي توانمندسازي اقتصادي مي تواند در افزايش مشاركت ساكنان در برنامه هاي بهسازي كالبدي ـ محيطي موثر باشد.

Informal settlements are one of the main aspects of urbanization in Iran so that, such a phenomenon exists not only in big cities but also medium and small cities. Sabzevar is one of the most important cities of the country involved in this field due to the presence of about one eighth the populations residing in informal settlements; which is highly needed comprehensive approach. Hence this study is to seek to measure whether the enabling of local communities in East kal e eydgah - as the main core of the city’s informal settlements-physical improvements of this location is possible or not? The research methodology is analytical-descriptive. The method of data gathering is based on the combination of librarian, documentary and survey studies. Data gathering tool is a questionnaire. The method of sampling is simple random and sample size is 150 households. The Pearson correlation and linear regression through SPSS software has been used for the analysis the Results of findings. In this study, each of the dimensions of economic, social and institutional enabling including, meaning, competence, self-determination, influence and trust has been discussed as independent variables, and variable of willingness to participation in physical improvements is considered as the dependent variable. The results of findings show that there is a significant relationship between the levels of enabling of residents and their willingness to participation in physical-environmental improvements. R2 was determined for social enabling, 4 percent, economic enabling 2.9 percent and institutional enabling 4.4 percent. On the whole, it can be said that institutional enabling is much more effective than social and economic ones for increasing participation of residents in physical improvement programs.