ارزيابي برخي صفات فيزيولوژيك، عملكرد و اجزاي عملكرد ژنوتيپ‌هاي نخود پاييزه (Cicer arietinum) در كشت ديم

Evaluation of some physiological characteristics, yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes under rainfed condition

به‎منظور ارزيابي برخي صفات فيزيولوژيك، عملكرد و اجزاي آن در ژنوتيپ‌هاي نخود با كشت پاييزه ديم، آزمايشي در ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اردبيل در سال 90-1389 انجام گرفت. آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 15 ژنوتيپ نخود اجرا شد. صفات فيزيولوژيك مورد مطالعه شامل محتوي رطوبت نسبي برگ، وزن خشك نسبي، پايداري غشاي سيتوپلاسمي، شاخص خسارت سلولي و اتلاف رطوبت برگ بريده بودند. تعداد غلاف در بوته، دانه در غلاف، دانه در بوته، وزن صد دانه و عملكرد دانه تك بوته نيز بررسي شد. نتايج نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي نخود از نظر صفات مورد اندازه‌گيري تفاوت آماري معني‌داري با يكديگر داشتند. حداكثر محتوي رطوبت نسبي برگ متعلق به ژنوتيپ S99326*SEL99TH15042 بود. ژنوتيپ(Flip98-138C*Sel99TER85074)*SEL99TH15039 بالاترين پايداري غشاي سيتوپلاسمي را داشت. محتوي رطوبت نسبي برگ و پايداري غشاي سيتوپلاسمي با عملكرد دانه تك بوته رابطه مثبت اما غيرمعني‎دار نشان دادند. ژنوتيپ‌هاي Flip97-118C، CA9783007*Sel99TER85534 و (ILC4291*Flip98-129 C)*S98008 بيشترين عملكرد دانه تك بوته را توليد كردند. اين ژنوتيپ‌ها تعداد غلاف و دانه در بوته و وزن صد دانه بالاتري نيز داشتند. تعداد غلاف و دانه در بوته و به دنبال آن وزن صد دانه بالاترين همبستگي مثبت و معني‌دار را با عملكرد دانه نشان دادند. براساس تجزيه رگرسيون، صفات تعداد دانه در بوته به همراه وزن صد دانه، توانستند در مجموع 2/98 درصد از تغييرات عملكرد دانه تك بوته را توجيه نمايند. در بين اجزاي عملكرد، تعداد غلاف و تعداد دانه در بوته و به دنبال آن وزن صد دانه بيشترين همبستگي مثبت و معني‌دار را با عملكرد دانه نشان دادند، از اين‌رو امكان گزينش ارقام و ژنوتيپ‌هاي پاييزه نخود به منظور كشت پاييزه آن با بهر‌ه‌گيري از اين صفات ميسر خواهد شد. واژه‎هاي كليدي: نخود، صفات فيزيولوژيك، عملكرد، ديم

Physiological characteristics, yield and yield components of fall planting chickpea genotypes under rainfed condition were evaluated at Agriculture and Natural Resources Research Station of Ardabil in 2010-2011. The experiment was carried out as a randomized complete block design with three replications with 15 chickpea genotypes. The studied physiological characteristics were relative water content of leaves, relative dry weight, cell membrane stability, injury cell index and excised leaf weight loss. In addition, number of pods per plant, number of seeds per pod, seed number per plant, 100-seed weights and seed yield per plant were studied. The results of variance analysis showed that chickpea genotypes were significantly different in all of measured characteristics. Maximum relative water content of leaves belonged to S 99326 * SEL 99 TH 15042 genotype. Flip 98-138C * Sel 99-TER 85074 * SEL 99 TH1 5039 genotype showed the highest cell membrane stability. The highest seed yield per plant and 100-seed weight and higher number of pods and seeds per plant were produced by Flip 97 -118 C, CA 9783007* Sel 99 TER 85534 and (ILC 4291 * Flip 98 - 129 C)*S 98008 genotypes. Pod and seed number per plant showed the highest correlation with seed yield, so they could be used to select promising fall planting chickpea genotypes under rainfed condition in Ardabil province, Iran. Keywords: chickpea, physiological characteristics, yield, rainfed.