موضوع‌شناسي مرگ

Subject analysis of death

هر چند براي مرگ در لغت معاني مختلفي ذكر كرده‌اند، به‌نظر مي‌رسد مناسب‌ترين معنا براي آن، رفتن قوه از هر چيز زنده است. در اصطلاح فقها نيز مرگ به معني جدا شدن روح از بدن به‌طور دايم است. براي اين معنا در آيات و روايات شواهد و قرايني نيز وجود دارد. براي مرگ انسان در فقه و اخلاق اسلامي احكام متعددي وجود دارد. به همين دليل شناخت موضوع، حقيقت و ملاك مرگ و زندگي براي فقيه ضروري است. درباره‌ي ملاك مرگ و زندگي از منظر فقهي و اخلاقي دو نظريه‌ي عمده وجود دارد. برخي معتقدند مرگ آدمي به مردن قلب اوست. برخي ديگر معتقدند انسان با مرگ مغزش مي‌ميرد. هر يك از دو نظر براي خود استدلال‌هايي دارند كه لازم است از منظر فقهي و اخلاقي به آن پرداخته شود. پيروان ديدگاه مرگ قلب به ادله‌اي هم‌چون مرجعيت عرف عام در تشخيص مفاهيم، وجوب حفظ نفس محترم، اصاله الاحتياط در امر نفوس و استصحاب استدلال كرده‌اند كه در اين مقاله اين دلايل به نقد كشيده شده است. طرفداران مرگ مغزي نيز به ادله‌اي هم‌چون تپش قلب قبل از حلول روح به بدن، امكان تعويض قلب و عدم امكان تعويض مغز، مشابهت مرگ و خواب و نشانه‌هاي مرگ استدلال كرده‌اند كه از ميان آن‌ها دليل امكان تعويض قلب و عدم امكان تعويض مغز و دليل نشانه‌هاي مرگ پذيرفته شد.

Though there are different definitions for the word “mawt” (death), it seems that the most appropriate one would be the loss of power of the soul over the body, and that is when the soul is separated from the body. There are a variety of religious rulings for a human’s death in Islamic moral jurisprudence, and therefore it is necessary for a jurisprudent to have proper knowledge of the subject, reality, and the criterion for death and life. There are two main theories on the criterion for death and life from jurisprudential and moral perspectives. Some hold that everyone dies of cardiac arrest and others argue that man dies of brain death. It is also necessary to view the arguments presented by each group from jurisprudential and moral perspectives. Advocates of the theory of cardiac arrest support their view through the following reasons: authority of established practice in concept analysis, incumbency of guarding the protected soul, principle of caution regarding people’s lives, and principle of istishab. Authors of the present paper have attempted to provide a critical analysis of the above-mentioned arguments in this study. Advocates of the theory of brain death hold their view through the following reasons: the fetal heartbeat before the soul is breathed into it, possibility of cardiac transplantation and impossibility of brain transplantation, similarity between death and sleep, and signs and symptoms of death, among which two have been accepted: a) possibility of cardiac transplantation and impossibility of brain transplantation and b) signs and symptoms of death.