نقد جريان شناسي نوبختي در فرق الشيعه

A critique of Nowbakhtiʹʹs historical study in Firaq al-Shiʹʹa

عقايد اختصاصي گروه هاي مختلف شيعي، باعث پيدايش فرقه-هاي متعددي شده است. كتاب فرق‏الشيعه نوبختي به عنوان كهن‏ترين كتاب فرقه‏شناسيِ موجود، حاوي اطلاعات گسترده‏اي در اين زمينه مي‏باشد. سبك خاص و قدمت اين كتاب، لزوم بازخواني و نگرش نقادانه آن را دو چندان كرده، جريان‏شناسي و نقد آن را توجيه‏پذير نموده است. بر پايه بازخواني برخي اصول حاكم بر كتاب مذكور و نقد و بررسي آن، مي‏توان ادعا كرد كه نگاه تاريخي و لغوي در معرفي فرقه، گوناگوني اطلاق شيعه، زمان بندي ناصحيح فِرَق و تغيير مشي مولف در تقسيمات آن بر اساس تعريف امام، ابهام‏آفريني در گزارش سير انديشه مهدويت، نارسايي مفهوم توقف و معرفي ناقص زنديقان، از جمله مواردي است كه باعث زمينه‏سازي براي شكل‏گيري جرياني بر عليه شيعه شده و به نوعي راه را براي تحقيقات جديد بسته نگاه داشته است.

Special believes of different Shiite groups caused the appearance of several sects. Nowbakhtiʹs book of "Firaq al-Shiʹa" as the oldest existed books in knowing sects includes widespread data in this field. The special style and the antiquity of this book doubled the necessity of a revising and a critic review of it and has justified a historical study and critique of it. Based on the review of some of the principles prevailing the mentioned book and through analyzing and criticizing them it can be claimed that historic and literal Nowbakhtiʹs view in defining sect, diversity in applying the word of "Shiʹa", untrue timing (scadualing) of the sects and the authorʹs changing his method of categorizing the sects based on the definition of "Imam", creating ambiguity in reporting the process of the doctrine of Mahdaviyyat, deficiency of the conception of "Tavaqqof" and defectively defining "zendiqs", are from the issues that paved the way for forming a current against the Shiʹa and have blocked the way for the new researches. Keywords: Nowbakhti, Shiʹa, sect, Imamate, Firaq al-Shiʹa.