چگونگي پيدايش علم حصولي نظري از ديدگاه قرآن

Emergence of Theoretical Acquired Knowledge from the Qur’anic Viewpoint

مفهوم لغوي واژه‌ي «علم» و معادل‌هاي آن، مانند دانش، دانستن و آگاهي، در زبان‌ فارسي و زبان‌هاي ديگر مفهومي روشن و بي‌نياز از توضيح است؛ ولي اين واژه داراي معاني اصطلاحي گوناگوني است كه ناظر به مصاديق گوناگون مفهوم لغوي آن است؛ مانند: اعتقاد يقيني مطابق با واقع، مجموعه قضايايي كه مناسبتي بين آنها در نظر گرفته شده، و مجموعه قضاياي حقيقي كه از راه تجربه حسّي قابل اثبات باشد. تحقيق حاضر با توجه به مفهوم لغوي «علم» و چشم‌پوشي از معاني اصطلاحي آن، در مرحله نخست روشن مي‌سازد كه آشكارترين مصاديق علم در قرآن كريم نظر به چگونگي پيدايش آن عبارت‌اند از: علم حسّي، علم غيب و علم فكري (علم حصولي نظري) و در مرحله بعد، چگونگي پيدايش علم فكري را كه در دانش منطق "علم حصولي نظري (غيربديهي)" خوانده مي‌شود با تكيه بر استظهار و استنباط چيستي تفكّر از قرآن كريم مورد تحليل قرار مي‌دهد و روشن مي‌سازد كه از ديدگاه قرآني، پيدايش علم حصولي نظري به شي ، نتيجه تبيّن شي ، و تبيّن شي ، حاصل تبيين ذهني نشانه‌هاي شي با نشانه‌هاي آن است.

The lexical meaning of the word ‘knowledge’ and its equivalents in Persian language as well as other languages such as science, awareness, and understanding is clear and seems to be in need of no explanation. Nevertheless, it has different technical meanings, corresponding with different instances of its lexical meaning. They include certainty that corresponds with reality, a set of coherent statements and a set of real statements that can be proved through experiment. Keeping in mind the lexical meaning of ‘knowledge’ and ignoring its technical meanings, this article in the first place shows that the most obvious instances of knowledge in the Qur’an, while keeping in mind the way it emerges, are sensual knowledge, knowledge of the unseen and intellectual knowledge (theoretical acquired knowledge). In the second place, it analyses the way in which intellectual knowledge emerges, a process which is called theoretical acquired knowledge in logic, on the bases of the Qur’anic findings concerning the nature of thinking, making clear that, from a Qur’anic perspective, the emergence of theoretical acquired knowledge concerning an object is obtained through the clarity of that object and the clarity of that object is the product of the explanation of [relation between] that object and what it signifies.