تاملي در نگاره‌هاي برهان‌ستيزانه صدرالدين قونوي

A Reflection on Sadr al-Din Qunawiʹʹs Anti-proof Works

صدرالدين قونوي در مقدمه كتاب اعجازالبيان، دلايلي بر ناكارآمدي برهان در دستيابي به معرفت صادق يقيني آورده است كه عبارت‌اند از: عدم مصونيت از ترديد دروني و انكار و اعتراض بيروني، اختلاف و تهافت باورهاي فيلسوفان به دليل اختلاف مقتضيات اسماي الهي، عدم ملازمه ميان صحت و فساد استدلال با صحت و فساد گزاره، همچنين ترديد و اختلاف در پاره‌اي قواعد منطقي. هر يك از دلايل يادشده با تاملات و ملاحظات در خور توجهي روبه‌رو هستند و هيچ‌كدام اثبات‌كننده ناكارآمدي برهان فلسفي نيستند. بنابراين، ضمن پذيرش امكان برتري ارزش شناخت شهودي و گستردگي حوزه معرفت‌هاي كشفي، يقين‌آفريني و كارآمدي معرفت برهاني در شناخت اجمالي كلي‌ترين مسايل هستي‌شناختي ثابت و محفوظ است.

In his introduction to I‘jaz al-Bayan, Sadr al-Din Qunawi has presented certain arguments for the fact that proof cannot produce certainty. These arguments include lack of immunity to internal doubts, external denials and objections, difference among philosophers due to the difference of the requirements of divine names, lack of mutual implication between the accuracy and inaccuracy of an argument and the accuracy and inaccuracy of a proposition and the existence of uncertainty and difference over some of logical rules. Each one of the above-mentioned arguments is faced with considerable amount of observations and reflections and none of them can prove that philosophical proof is invalid. Thus while accepting the possibility of supremacy of intuitive knowledge and the wide realm of revealed knowledge, we should accept that proof can help us reach certainty in matters related to obtaining general knowledge about general ontological issues.