بررسي كاربرد‌هاي منطق فازي در حسابداري

The Investigation of the Fuzzy Logic Applications in Accounting

هدف ‌اين پژوهش، معرفي نظريه مجموعه‌هاي فازي يا در اصطلاح چندمقداري به عنوان ابزاري براي مقابله با ابهام و عدم دقت در سيستم‌هاي بشري و فرايند‌هاي تصميم‌گيري و ارايه كاربرد‌هاي آن در حسابداري است. بنابراين‌اين پژوهش از نوع پس‌رويدادي است و از روش كتابخانه‌اي و تكنيك تحليل محتوا جهت بررسي پژوهش‌هاي فازي انجام‌شده در حسابداري و موارد كاربرد آن استفاده مي‌كند. دوره زماني پژوهش سال‌هاي 1980 تا 2010 بوده و پژوهش‌هاي حسابداري- فازي مربوط به ‌اين دوره از طريق پايگاه‌هاي اطلاعاتي مطرح ملي و بين‌المللي جمع آوري‌شده است. نتايج ‌اين پژوهش حاكي از كاربرد منطق فازي در زمينه حسابداري مديريت (%5/74)، حسابرسي (%6/17) و حسابداري مالي (%9/7) است. عمده ‌اين كاربردها در بحث حسابداري مديريت مربوط به تصميم‌گيري‌هاي مديريت، ارزيابي عملكرد و هزينه‌يابي است. كمترين كاربرد شناخته‌شده منطق فازي در حسابداري مالي است. با وجود موارد متعدد ابهام و عدم صراحت در حسابداري به ويژه در حسابداري مالي، به نظر مي‌رسد كه پژوهشگران و حرفه حسابداري به حد كافي از منطق فازي و كاربرد‌هاي آن استفاده نكرده‌اند. برطرف نكردن ‌اين ابهامات مي‌تواند منجر به كاهش در دقت و ارزش اطلاعات حسابداري شود. در حوزه حسابرسي هر چند كه پژوهش‌هاي فازي بيشتري نسبت به حسابداري مالي انجام ‌شده است، با توجه به ويژگي حسابرسي كه مبتني بر قضاوت انساني و نمونه‌گيري است، ابعاد مختلفي از ابهام وجود دارد. لذا پژوهش‌هاي فازي انجام‌شده در ‌اين حوزه نيز كافي و بيانگر تمامي‌كاربرد‌هاي منطق فازي در حسابرسي نيست.

The purpose of this study is diffusion of the fuzzy logic, as a significant tool for dealing with the ambiguity and imprecision of the human being systems and decision making process, and presenting its application in accounting. Thus this study is an ex-post research design and utilizes the “archival approach” and “content analysis” for discovering accounting applications. The period of the study is confined to 1980-2010, and fuzzy accounting researches appeared in this period is collected by important national and international web sites. The results of this study indicate that the major applications of the fuzzy logic have been in the area of management accounting (74.5%), auditing (17.6%), and financial accounting (7.9%). The major applications in management accounting have been in the domain of management decision making, performance evaluation, and costing. The least application areas of the fuzzy logic have been in the realm of the financial accounting. Overall, despite of the vagueness and imprecision nature of the accounting information, it appears that accounting profession and researchers have not utilized the fuzzy logic sufficiently. Lack of exerting fuzzy logic could lead to a decrease in precision and value of the accounting information. This would affect auditing particularly, since it is based upon human judgments, sampling, and collecting inexact information. The studies conducted in the fuzzy auditing, have not been complete and do not reflect all domains of the auditing.