بررسي دعوي تاثيرپذيري حكمت صدرايي در بحث حركت جوهري از آرا هراكليتوس و زنون اليايي

Study of the Claim of Impressionability of Mulla Sadra’s Theosophy in Substantial Motion from the Opinions of Heraclitus and Zeno of Elea

طرح نظريه پيشينيان و پرسش از وضعيت نهايي آنان، در تفكر ملاصدرا و شاگردان و شارحان وي، نقش مهمي در شكل‌گيري و طرح نظريه حركت ايفا مي‌كند. ذكر اسامي و طرح نظريات فلاسفه يونان باستان، به عنوان شواهد صدقي در بحث حركت جوهري و حدوث عالم، نمايانگر آشنايي و يا تاثير پذيري احتمالي وي از آرا ايشان است. به باور اين تحقيق، عدم دسترسي ملاصدرا به آثار يونانيان باستان و بهره برداري از منابع تاريخي محدود، باعث بروز اشكالاتي در نقل بيانات تاريخي در بحث حركت جوهري شده است. ذكر مطالبي از هرقل حكيم و زنون اكبر در مباحث حركت، گواهي بر اين مدعاست. ملاصدرا به ذكر اندكي از آرا هرقل حكيم مي‌پردازد و هيچ داعيه‌اي در آشنايي با آرا هراكليتوس ندارد. به دليل وجود تشابه ظاهري در اسامي هرقل حكيم (معرب هيروكلس، فيلسوف قرن 5 ميلادي) و هرقليطوس (معرب هراكليتوس، فيلسوف معاصر سقراط)، برخي از معاصرين گمان كرده‌اند كه هرقل حكيم همان هراكليتوس (فيلسوف معاصر سقراط) است. ملاصدرا به طرح نظريه زنون اليايي در ضمن مباحث حركت جوهري مي‌پردازد. وي در صدد توجيه بيانات زنون اليايي (منكر حركت) است. به باور اين تحقيق، آرا طرح شده توسط ملاصدرا و فيض كاشاني، منتسب به زنون اليايي نيست. اين مقاله ضمن بازشناسي تاريخي اين دو حكيم (هراكليتوس و زنون اكبر)، به بطلان هر دو گمان فوق مي‌پردازد.

Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Zanjan University Bringing up the ancients’ views and asking about their ultimate condition in Mulla Sadra’s thinking and that of his disciples has had a significant impact on the formation and development of the motion theory. Mentioning the names and bringing up the views of the ancient Greek Philosophers, as evidences for truthfulness in the discourse of substantial motion and the createdness of the world, indicates his possible familiarity with or impressionability from their opinions. The present research maintains that Mulla Sadra’s inaccessibility to the ancient Greek’s works and the limited historical sources caused problems in quoting historical statements concerning substantial motion. Quoting the Wise Heraclius and Zeno the Great in discourses of motion bears witness to this claim. Mulla Sadra quotes few of the Wise Heraclius and does not claim any familiarity with Heraclitus. Due to the apparent similarity in the names of the Wise Heraclius (the 5th century philosopher) and Heraclitus (the philosopher contemporary to Socrates), some contemporaries have assumed that the Wise Heraclius is the same as Heraclitus (the philosopher contemporary to Socrates). Mulla Sadra brings up the Zeno of Elea’s theory in his discourses of substantial motion. He seeks to justify the Zeno of Elea’s statements (denying motion). As this research maintains, the opinions brought up by Sadra and Fayd Kashani, are not ascribed to Zeno of Elea. While historically recognizing these two theosophists (Heraclitus and Zeno the Great), this article repudiates both above-mentioned assumptions.