مباني و ساختار نظام فرهنگي از منظر قرآن كريم

The foundations and structure of cultural system from in the view of the Quran

شكل‌گيري جامعه مطلوب قرآني يا به تعبيري ديگر طراحي نظام اسلامي، به شكل‌گيري نظام فرهنگي مطلوب منوط است تا بتوان از طريق اعمال كاركردهاي آن، نحوه تعامل و رفتار را در نظامهاي اجتماعي، سياسي و اقتصادي مشخص و نظارت نمود. بر اين اساس در نوشتار حاضر كوشش‌شده با استخراج مباني هستي‌شناختي، معرفت‌شناختي و انسان‌شناختي اسلام، ساختار نظام فرهنگي مطلوب طراحي گردد. براي استخراج مباني هستي‌شناختي مقولههاي «خداگرايي»، «اصل قاعده‌مندي عالم» و «چند علّتي دانستن پديدههاي طبيعي» اشاره ميشود و براي معرفت‌شناسي منابع (عقل، وحي، شهود و طبيعت) و ابزارهاي شناخت (حس، عقل گروي تركيبي) مد نظر قرآن توضيح داده شده و در نهايت انسان‌شناسي اسلام با «مختار و آزاد بودن انسان»، «متاله بودن انسان»، «عقلاني بودن انسان» و «اصالت دار بودن فرد و جامعه» تبيين گرديده است. همچنين در اين نوشتار، براي طراحي ساختار نظام فرهنگي، نظام باورها و اهداف مشترك انساني، نظام ارزشي مشترك و نظام هنجاري مشترك مد نظر اسلام بر اساس روش تحليل محتواي متون، ذيل مبحث عناصر نظام فرهنگي بررسي شده و با تكيه بر نتيجه آن، ديدگاه قرآن كريم ارايه گرديده است. كليد واژگان: قرآن، مباني، ساختار فرهنگ، نظام فرهنگي، نظام اجتماعي.

The foundations and structure of cultural system from in the view of the Quran Dr. Muhammad Reza Aqai Staff member of Al-Mustafa International University Nasrullah Nazari PhD Candidate of Quran and Social Sciences Abstract The formation of Qur??nic ideal society or in other word, the design of Islamic system is principally based on formation of an ideal cultural system. Such a system has much functionality that enables one to determine and supervise his behavior in the socio-political and economic system. Thus, the present paper tries to draw the ontological, epistemological and anthropological foundations of Islam and design the structure of an ideal cultural system. For deduction of ontological foundations, the writer has pointed at ‘monotheism’, ‘regularity of the cosmos’ and ‘the multiple causes of natural phenomena’. The writer has elaborated on ‘reason’, ‘revelation’, ‘intuition’ and ‘nature’ as sources of epistemology and the ‘senses’ and ‘compound rationalism’ as means of cognition. These are the sources and means the holy Quran has paid attention too. Finally, the anthropology of Islam is described with the following important constituents that ‘human is free’, ‘human is divinely created’, ‘human is a rational agent’ and that both the individual and society are essential. Moreover, for designing the structure of cultural system the author tried to put forth the elements such as: the human system of beliefs and their common objectives, the human value system, the Islamic common normative system which is based on the content analysis method. Given the conclusion he draws from the very constituents, he presents the view of the holy Quran in this respect as well. Keywords: the Quran, Foundations, the structure of culture, cultural system, social system.