مبناگرايي معتدل از ديدگاه پل‌موزر و ابن‌سينا

Moderate Foundationalism in Paul Mozer and Avicenna

اختلاف در عوامل توجيه‌كننده يك باور، تفسيرهاي متفاوتي از مبناگرايي را پديد آورده است. از جمله اين تفسيرها، «مبناگرايي معتدل» است كه از سوي معرفت‌شناس برجسته غربي، پل‌موزر ارايه شده است. از ديدگاه او، معرفت‌هاي تجربي انسان داراي دو دسته مباني هستند: گزاره‌اي و غيرگزاره‌اي. مباني غيرگزاره‌اي يا غيرمفهومي به ياري تبيين و نوعي انسجام‌گرايي، مي‌توانند مبناي مباني گزاره‌اي قرار گيرند و اين مباني گزاره‌اي، مبنايي براي ديگر معرفت‌هاي بشري باشند. وي اين ديدگاه را «درون‌گرايي غيرافراطي» مي‌نامد. نويسنده با تبيين اين تفسير، آن را با ديدگاه ابن‌سينا سنجيده است. به نظر مي‌رسد ابن‌سينا به دو نوع مبنا معتقد است. براساس يك نوع مبنا، مي‌توان وي را مبناگراي راديكال دانست، اما براساس مبناي ديگر كه مربوط به معرفت‌هاي تجربي است، مبناگراي معتدل به شمار مي‌رود كه اين امر ديدگاه موزر و ابن‌سينا را به يكديگر نزديك مي‌سازد. مسيله مهم ديگر، نوعي‌برون‌گرايي در هردو ديدگاه است.

The disputes over the factors that justify a belief has given rise to different conceptions of foundationalism, of which one is ʹmoderate foundationalismʹ, proposed by Paul Mozer, a famous Western epistemologist. According to him, human knowledge consists of two types of foundations: propositional and non-propositional. The non-propositional or non-conceptual foundations can serve as the foundations of propositional foundation with the help of a kind of coherentism, thus paving the ground for other kinds of human knowledge. He calls it ʹmoderate internalismʹ. Having explained this conception, the author has compared it with the theory presented by Avicenna. It seems Avicenna believes in two kinds of foundations. On the basis of one kind of these foundations, one can call him as radical foundationalist whereas on the basis of another foundation, he can be called a moderate foundationalist like Paul Mozer. Another important issue is externalism of some kind found in both these philosophers.