كاربردي از نظريه بازي ها در اقتصاد اسلامي

An Application of Game Theory in Islamic Economics

شرع مقدس اسلام همواره براي همه انواع معاملات، حدود و ثغوري معين كرده است كه با عنوان قواعد و منهيات از آنها ياد مي شود كه از جمله اين منهيات، قاعده نفي غرر است. طبق اين قاعده، انجام هرگونه معامله اي كه در آن خطري ناشي از وجود ابهام در اصل وجود مبيع، قدرت بر تسليم و دريافت مبيع و صفات موثر در قيمت و تقاضاي مبيع وجود داشته باشد، به طوري كه به واسطه اين خطر، احتمال بروز زيان وجود داشته باشد، ممنوع شده است. در اين مطالعه، سعي شده است با استفاده از ابزار تيوري بازي ها، قاعده نفي غرر كه يكي از مهم ترين قواعد اقتصادي اسلام است، مورد بررسي قرار گيرد. هدف اصلي اين مقاله، نشان دادن دلايل باطل بودن معاملات غرري در اسلام با استفاده از ابزار تيوري بازي ها است. در اين راستا، با مدل سازي يك معامله غرري فرضي در قالب يك بازي با اطلاعات نامتقارن، تبعات وجود چنين معاملاتي در جامعه مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج حاكي از اين است كه بي توجهي به اين قاعده مهم و ارزشمند و وجود معاملات غرري در جامعه، يك هزينه اضافي را بر جامعه تحميل كرده و مطلوبيت كل افراد جامعه را كاهش مي دهد. همچنين نتيجه گيري شده كه با رفع مشكل اطلاعات نامتقارن و شفاف كردن اطلاعات در جامعه، احتمال بروز معاملات غرري در جامعه كاهش يافته و سطح رفاه كل جامعه افزايش خواهد يافت.

In the holy sharia of Islam, there are rules and regulations for all kinds of transactions. Some of transactions are forbidden. The rule of denial of Gharar is one of these forbidden transactions. According to this rule, all transactions, which face with risk resulting from ambiguity in the deal, ambiguity in ability to give or receive goods or ambiguity in the essential characteristics of the deal, in such a way these terminate to loss are forbidden. In this paper, the rule of denial of Gharar as one of main economic rules of Islam is examined using game theory technique. The main purpose of this paper is to show the futility reasons of Gharar deals in Islam. In this regard, a hypothetical Gharar transaction is modeled in the framework of game with asymmetric information, and its consequences for the society are investigated. The results show that disregarding this valuable Islamic rule imposes extra costs on society and decreases the social utility. It is demonstrated that if the problem of asymmetric information is resolved, the possibility of Gharar transactions will be reduced and the welfare of the society will be enhanced.