بررسي پايداري عملكرد دانه لاين‌هاي اميدبخش گندم نان دراستان گلستان

Stability of grain yield of promising bread wheat lines in Golestan province

دستيابي به ارقام گندم با عملكرد دانه بالا و پايدار در محيط‌هاي متفاوت از اهميت ويژه‌اي در برنامه‌هاي به‌نژادي برخوردار است. وجود اثر متقابل ژنوتيپ × محيط ايجاب مي‌كند كه عملكرد ژنوتيپ‌ها در دامنه وسيعي از شرايط محيطي مورد ارزيابي قرار گيرند تا اطلاعات حاصل بتواند كارايي مربوط به گزينش و معرفي آنها را افزايش دهد. بدين منظور عملكرد دانه 9 لاين اميدبخش گندم نان به همراه رقم تجن به عنوان شاهد، در آزمايشي طي سال‌هاي زراعي 1383-1380 به مدت سه سال در چهار منطقه استان گلستان مورد ارزيابي قرار گرفتند. هر كرت شامل 6خط6/6 متري با فواصل خطوط 18 سانتي‌گراد بود. در هر سال تجزيه واريانس ساده بر اساس طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي و پس از سه سال تجزيه واريانس مركب براي هر منطقه و در نهايت پس از آزمون يكنواختي واريانس‌ها تجزيه واريانس مركب براي سه سال و چهار منطقه انجام گرفت. نتايج تجزيه واريانس مركب سه ساله براي هر منطقه نشان داد كه عملكرد دانه لاين‌ها فقط در منطقه انبارالوم در سطح آماري 1 درصد معني‌دار مي‌باشد. بر اساس نتايج حاصل از مقايسه ميانگين عملكرد دانه لاين‌ها در مدت سه سال انجام آزمايش در گرگان و كلاله لاين شماره 4 با پديگري(PARA2//JUP/BJY/3/VEE/JUN/4/2*KAUZ) و در انبار الوم لاين شماره8 با پديگري (HD2206/HORK//BUL/6/CMH80A.253/4/…) و در گنبد لاين شماره 2 با پديگري (KAUZ/STAR) بيشترين عملكرد دانه را به خود اختصاص دادند. با توجه به معني دار بودن اثر متقابل ژنوتيپ × سال × مكان كه حاكي از يكسان نبودن عكس‌العمل لاين‌ها به محيط‌هاي مختلف است، تجزيه پايداري با استفاده از روش‌هاي واريانس محيطي و ضريب تغييرات و روش‌هاي غير پارامتري واريانس، شاخص عملكرد و انحراف معيار رتبه انجام و پايداري ژنوتيپ‌ها تعيين گرديد. نتايج حاصل از تجزيه پايداري به روش واريانس محيطي و ضريب تغييرات محيطي نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي شماره 8 و 2 به ترتيب داراي كمترين واريانس محيطي و بيشترين پايداري بودند. بر اساس تجزيه پايداري به روش غير پارامتري ژنوتيپ‌هاي شماره 4، 2 و 3 به ترتيب با ميانگين رتبه 67/3 ، 25/4 و 25/4 داراي كمترين رتبه و بيشترين شاخص عملكرد و از لحاظ واريانس و انحراف معيار رتبه نيز وضعيت مطلوب داشتند. با توجه به نتايج حاصل از تجزيه واريانس ، مقايسه ميانگين عملكرد دانه لاين‌ها و روش‌هاي مختلف تجزيه پايداري ژنوتيپ شماره 2 كه در سال‌ها و مكان‌هاي مختلف پايداري بسيار خوبي دارد و داراي ميانگين عملكرد دانه مطلوبي نيز مي‌باشد براي مناطق مختلف استان گلستان قابل توصيه است.

Development of Wheat Cultivars with High and stable yield for different environments is very important in breeding programs. To control the Interaction effect between genotype and environment yield of genotypes should be evaluate in different environmental conditions for selecting of stable genotypes. In this study 9 bread wheat genotypes along with a check cultivar (Tajan) were studied for grain yield and its stability in different regions of Golestan province (Gorgan, Anbaroloum, Gonbad, Kalaleh) during 2001-2004 cropping seasons. The experimental design in all the locations was randomized complete blocks design with three replications. Each plot consisted of six rows of 6.6 meter with 18 centimeter distance among the rows. In each location simple and combined ANOVA were implemented. Combined analysis of variances was done over the 3 years. A significant difference was among the genotypes only in Anbaroloum. also Genotypes No.4 (PARA2//JUP/BJY/3/VEE/JUN/4/2*KAUZ) in Gorgan and Kalaleh, No.8 (HD2206/HORK//BUL/6/CMH80A.253/4/…) in Anbaroloum and No.2 (KAUZ/STAR) in Gonbad had the highest grain yield. Results of combined ANOVA showed that interaction of genotype× location× year was significant at 1% probability level. Results of stability analysis on grain yield using parametric method of coefficient of variance (C.V%) and environmental variance showed that genotype No.8 and 2 were the most stable genotypes. In base non- parametric methods (rank) genotypes No.4, 2 and 3 with mean 3.67, 4.25 and 4.25 the most stable genotypes. Overall based on the mean grain yield and stability parameters, Genotype (KAUZ/STAR) was found the highest yielding, and the most stable genotype therefore it was determined as a desirable genotype for Golestan province.