دارالفنون رضوي ايده‌اي براي مقابله با فعاليت هاي هييت تبشيري پرس بي‌تريان در مشهد

Razawi Dar al-Funun An Idea for Confronting the Activities of the Presbyterian Mission in Mashhad

مسيونرهاي آمريكايي از اواخر دوره قاجار در مشهد به فعاليت پرداختند و هييت تبشيري پرس بي‌تريان در مشهد ابتدا مريضخانه‌اي ايجاد و از سال 1301 ش/1342 ق/1923 م با خريد زميني وسيع در محله پاچنار طرح بزرگي را براي ساخت مدرسه و كليسا پي ريزي كرد. اين اقدام مسيونرهاي آمريكايي واكنش‌هاي مختلفي از سوي علما، تجار و ساير مردم داشت كه خواستار توقف فعاليت آنان شدند. يكي از واكنش‌ها از سوي دكتر امير اعلم رييس حفظ‌الصّحه خراسان بود كه براي مقابله با تبليغات مذهبي و فرهنگي مسيونرهاي آمريكايي پيشنهاد تاسيس دارالفنون رضوي را مطرح كرد. وي در اين زمينه مكاتباتي با روحانيون، نمايندگان مجلس، رييس‌الوزرا و نيابت توليت آستان قدس داشت و توانست همكاري آنان را جلب كند. در اين مقاله تلاش مي‌شود علل و زمينه شكل گيري ايده دارالفنون رضوي، افكار و انديشه‌هاي دكتر امير اعلم درباره آن، ابعاد، ويژگي‌ها و اثرات اين دارالفنون و سرانجام، علل ناكامي اين ايده مورد بررسي قرار گيرد.

American missionaries were active in Mashhad since Qajar period and the Presbyterian mission first established a hospital in Mashhad and set up a great project for construction of a school and church by purchasing a large piece of land in Pachinar neighborhood since 1301 sh/1923. This enterprise by the American missioners elicited various reactions from the scholars, businessmen and others to stop their activities. One of the reactions was by Dr. Amir A‘lam, the chief of Khurasan Sanitorium (Hifz al-Sihha), who proposed to establish Razawi Dar al-Funun to confront the American missionaries’ religious and cultural propaganda. He had some correspondence with the clerics, members of parliament, chief of ministers, and the deputy custodian of Astan Quds and was able to attract their cooperation. It is attempted in this article to examine the reasons and the grounds for the inception of the idea of Razawi Dar al-Funun, Dr. Amir A‘lam’s ideas about it, the features and impacts of this educational institution, and finally, the causes for its failure.