بررسي و مقايسه تحليلي ليلي و مجنون نظامي و روايت‌هاي عربي اين داستان

A Comparative, Analytical Investigation of Nezami’s Layly and Majnoon and Arabic Narrations of the Story

در ادب فارسي در كنار قالب غزل، براي بيان مضامين غنايي و عاشقانه، استفاده از منظومه‌هاي عاشقانه نيز رواج دارد. داستان سرايي از انواعي است كه بسيار زود در شعر فارسي مورد توجّه قرار گرفته است. در پايان قرن ششم نظم داستان‌هاي عاشقانه به وسيله نظامي گنجوي به حدّ اعلاي كمال خود رسيد. وي چند داستان معروف زمان خود را به نظم درآورد و هنرنمايي‌هاي اين شاعر تا بدانجاست كه اكثر سرايندگان منظومه‌هاي عاشقانه، دانسته يا ندانسته، تحت تاثير سبك و شيوه داستان‌پردازي او قرار گرفته‌اند. يكي از منظومه‌هاي درخشان او ليلي و مجنون است كه منشا آن را در ادبيات عرب بايد جستجو كرد. اين داستان بارها به زبان‌هاي مختلف مورد تقليد شاعران قرار گرفته است. در اين مقاله، نگارنده كوشيده است تا پس از زمينه‌سازي‌هاي مقدّماتي، ريشه‌هاي تاريخي – اجتماعي و زمان و مكان و تاريخ رواج اين داستان را در ادب عربي و فارسي به اختصار مورد كندو كاو قرار دهد و سپس با نقل مختصر روايات عربي و نيز روايت نظامي گنجوي از اين داستان، به مقايسه و نقد و تحليل تطبيقي آنها بپردازد.

In Persian literature, in addition to sonnet (Ghazel) pattern, taking advantage of romantic poems was also prevailed (and is still prevailing) to express lyric and romantic contents. Narration is among those literary types that was considered very soon in Persian poetry. At the end of the 6th century AH, the arrangement of romantic stories by Nezami-ye Ganjavi reached its highest peak. He versified several famous stories of his era in such a way that most of romantic versifiers, knowingly or unknowingly, were affected by his style and method of narration. One of his glorious poems is Layly and Majnoon the root of which should be searched in Arab literature. The story has been imitated in different languages several times by poets. In this study, after providing some introductory grounding, the author tries to briefly present the historical-social roots, time and place of the story and the date of its propagation in Arab and Persian literature. Then by paying attention to a brief explanation of the Arabic narration accompanied by Nezami-ye Ganjaviʹs version of the story, he attempts to make a comparative, analytical criticism of the cases