خرافه گرايي در عزاداري: دلايل شكل گيري و راه برون رفت از آن

Superstitious rituals, emergence and development

عزاداري در شهادت معصومين به ويژه حضرت سيدالشهدا ? يكي از سنت ها و مراسم مهم شيعيان است كه به عنوان شاخصه ي مهم مكتب تشيع، از صدر اسلام توسط اهل بيت?، عاشقان و رهروان آنان حفظ و برقرار گرديده است. طبيعي است كه پس از گذشت قرن ها از اين وقايع تاريخي و سرنوشت ساز و جبهه گيري شديد دشمنان و طاغوتيان زمان، اين حقايق تاريخي، به صورت خودآگاه يا ناخودآگاه توسط دشمنان و يا متاسفانه دوستان جاهل، دست-خوش تحريف گردد. نگارنده در ابتداي اين مقاله تلاش كرده است تعريف صحيحي از عزاداري ارايه دهد و به بيان تاريخچه و فلسفه ي عزاداري بپردازد. در ادامه آسيب ها و آفت هايي كه در عزاداري معصومين?، به ويژه حضرت سيدالشهدا ?، راه پيدا كرده است بيان شده كه به سه دسته زير تقسيم مي شوند: 1 ) آسيب ها در بعد انديشه و مباني فكري؛ مثل شبهات وهابيت، توطيه هاي استكباري، سو استفاده ي سكولاريزم، نگاه كاسب كارانه به مقوله ي عزاداري و... 2 ) آسيب ها در بعد گفتار و نوشتار؛ مانند خواندن روضه هاي دروغين و بي-پايه، به كار بردن الفاظ و ادبيان سخيف، محو شدن برخي سنت هاي پسنديده، گرايش به تفكر صوفي گرايانه و عزلت نشيني و توجه نكردن به مسايل اجتماعي و سياسي، گرايش هاي عامه پسند (كه در بعد انديشه نيز مطرح مي-شود)، و...، كه همه ي اين مصاديق به سه محور تحريف، تضعيف و بدعت برگشت مي كند. 3 ) آسيب ها در بعد رفتار كه برگشت به حوزه ي عملكرد دارد؛ مثل شور محوري به جاي شعور محوري، كاسب كاري، توجه بيش از حد به قالب و ظاهر مداحي تا محتوا، باند بازي و مريد بازي، ارتباط نداشتن با علما و روحانيت و... عامل و انگيزه به وجود آمدن اين گونه آسيب ها را مي توان نقش حكومت ها و تاريخ نگاران درباري، خشك مغزي و جمود فكري، دگرگوني فضاي اجتماعي و تغيير در گفتمان عاشورا و نگاه تقديرگرايي در تفكر ديني برشمرد، كه براي رفع و جلوگيري از ورود چنين تحريف هايي، توجه عملي به فرمايشات علما و مراجع عظام تقليد، به ويژه رهبر كبير انقلاب اسلامي حضرت امام خميني? و مقام معظم رهبري(مد ظله العالي)، رعايت بايسته هاي عزاداري، آشنايي با احكام عزاداري و عمل به آنها پيشنهاد مي گردد.

M ourning for the martyrdom of the Imams, especially Imam Hossein, is among important religious rituals practiced by Shi’ite Muslims. Centuries after these historical events, the facts have naturally been distorted by friends and enemies, and the rituals have been mixed with superstitions. In this paper, the writer first tries to present a definition of acceptable mourning rituals. The writer then classifies the superstitions finding their way into the mourning rituals into three groups: superstitions reflected in the ideological fundamentals, superstitions reflected in speeches and writings and superstitions reflected in behaviors. Finally, the writer mentions the factors responsible for the development of superstitions