رويكرد خردگرايانه به دين و نقش آن در دينداري مطلوب

Arational approach to religion and the role of religion in ideal religiosity

بديهي است كه عقل و خرد اصلي ترين كارافزار دينداري است. بدين جهت است كه در اسلام هيچ چيز به اندازه ي بي خردي و تقليد كور نكوهيده و مذموم نيست. به طور كلي زبان خرد، مطلوبيت و ارزش و جذابيت فراوان دارد. از اين رو، قرآن راه برد اساسي دعوت اش را اين گونه ترسيم مي كند: «اُدْعُ اِلي‏ سَبيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَهِ وَ الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتي‏ هِيَ احْسَنُ» (نحل، 125). واضح است كه حكمت، وعظ، جدال منطقي و آرام، همه وهمه، از ويژگي ها و امتيازات زبان عقل و خردند. از نظر اسلام شناخت كليات اصول دين از وظايف عقل انسان است. وحي نيز به حكم عقل حجت است، و به طور كلي هر ادعاي ديني بايد به دليل يا دلايل عقلي مقتضي مورد حمايت قرار گيرد، زيرا كه دين به تعبير قرآن كريم خود برهان است (نسا ، 174). در بينش ديني، عقل رقيب وحي نيست، خرد نيز رسالت پيامبرانه دارد. كتاب و حكمت عدل همديگرند، وحي و عقل دو منبع براي دريافت دين اند. در رويكرد خردگرايانه به دين، ميان دين و ساير غرايز فطري و طبيعي بشر تعارضي وجود ندارد، بلكه دين در حقيقت تعديل كننده ي غرايز و اصلاح گر آن به شمار مي آيد.

T he intellect is the most efficient tool for religious practice. For this reason, Islam denounces blind imitation and praises the intellect to this great extent. According to Islam, understanding the principles of the religion is among the duties or functions of the intellect. The intellect also considers revelation as proof. In general, any claim must be verified using rational proofs. In fact, religion, according to the Qurʹan, is proof too. In the religious framework, the intellect and revelation are not rivals; they represent two sources for understanding religion. The intellect also has a prophetic mission. In the rational approach to religion, there is no contradiction between religion and the other human natural tendencies. In fact, the function of religion is to adjust and reform manʹs desires and tendencies.