دينداري مطلوب در رويكرد به معنويت

Ideal religiosity as an approach to spirituality

نوشتار حاضر در صدد روشن ساختن مزيت دينداري توام با معنويت، بر گونه هاي ديگر آن است. نگارنده در مقدمه ي بحث خود با اشاره به دوگانگي پديده ها و نيز مسايلي كه در معرض فهم انسان قرار مي گيرند و به محسوسات تجربي و غيرمحسوس تقسيم مي شوند، بر اين باور است كه از اين ها دو گونه فهم نيز متصور شود، كه اولي به وسيله ي ابزاري به نام عقل ـ علم فهم مي گردد و آن ديگري از راه شهود نفسي و در تعبير نگارنده شعور مرموز انساني. وي مفاهيم كلي و از جمله مسايل ماوراي ماده، همچون موضوعات ديني، روحي، و آن چه فهم آن در غيب اطلاع انسان است را از زمره ي مسايل تحت نظر شهود نفسي دانسته و معتقد است كه اين دسته از امور و مسايل، به لحاظ اهميت، مقدار و هدف غايي بودن در درجه ي اول زندگي انسان قرار دارند و لذا التفات و توجه به آنها لازم تر و ضروري تر است، هر چند كه از ديگر مسايل نيز نبايد غفلت ورزيد. پاي مساله ي عرفان حقيقي نيز در همين رابطه به ميان مي آيد زيرا لازمه ي وقوف و آگاهي بر مسايل نوع دومي به كاربردن قوه ي نطق با رويكرد به معناي ادراك كليات است و لذا آن چه از اين نوع آگاهي به دست مي آيد ايمان و باور موجه و يقيني است و همين جا وجوه تمايز ايمان و باور موحدانه با عقيده نيز روشن مي گردد. نويسنده بر اين باور است كه آن چه زندگي را شيرين و گوارا مي سازد ارمغاني است در هدف مندي اي كه دينداري با رويكرد به معنويت آن را در پي دارد، زيرا ادراك هاي شهودي همراه با احساس لطيف توسط نيروي غيبي به وسيله ي بخش آگاه ضمير انساني به دست مي آيد كه با ذات باري تعالي در ارتباط نهاني و خودكار است؛ در حالي كه ادراك هاي عقلي معمولاً خشك و بي روح و خسته كننده اند. البته هر كدام از پيروان عقل و شهود ممكن است از قرآن براي اثبات مدعاي خود استدلال نمايند، ليكن تامل در آموزه هاي عرفاني رسيده از شارع مقدس و امامان معصوم? به روشني بر مزيت دينداري با رويكرد به معنويت گواهي مي دهند. سخن از ايمان بود، اما ايمان چيست و چه تاثيري بر رفتار آدمي مي گذارد؟ وقتي به قرآن و كتاب مقدس عهد جديد و متون ديني اسلامي مراجعه مي كنيم مي بينيم ايمان واقعي همان باور از سر صدق و يقيني است كه رفتار و گفتار و كردار شخص را به اقتضاي آموزه هاي خود تحت تاثير قرار داده باشد و جز آن، معناي تسامحي لفظ ايمان است. چگونه مي توان بار معنويت را در دينداري يافت؟ چندين راه وجود دارد كه در اين نوشتار به اهم آنها اشاره مي شود. تهذيب اخلاق، اساسي ترين راهكار است كه برون دادي از تهذيب نفس تلقي مي گردد، همچنين موجب تقرب به خدا مي گردد اما تقرب نيز معناي خاص خود را دارد كه به آن اشاره مي شود. به هر حال، آن چه ما در اين زندگي با آن رو به رو هستيم انتخاب و گزينش راهي است كه بتوانيم به وسيله ي آن نزد خدا حجت بياوريم. ولي انسان بين احكام عقل و عشق كدام يك را مي تواند برگزيند؟ در مجموع چهار مستمسك وجود دارد كه نويسنده گزينه ي چهارم را ترجيح مي دهد و آن تلفيقي از فهم باطني و ظاهري، احكام عقل و عشق، اما متناسب با اقتضاي مقام است. جان سخن در پايانه ي بحث مطلبي است كه به دينداري عاشقانه به عنوان معنويت ناب مي نگرد؛ و دعا به شرط رعايت شرايط آن بهترين نقش را در تلطيف روح و تزكيه ي باطن به مثابه نردباني كه انسان طالب را به بام مطلوب مي رساند ايفا مي نمايد. در خاتمه ي بحث به الگوي نظري دينداري مطلوب از اين منظر نگريسته مي-شود و با يك نتيجه گيري اين نوشتار به پايان مي رسد.

T he purpose of this paper is to show the superiority of religiosity coupled with spirituality over other forms of religiosity. The writer suggests many ways in which spirituality may be injected into religiosity: ethical refinement is the most effective way. Also, according to the writer, prayer plays an important part in refining and purifying the spirit. Finally, the writer looks at the theoretical model of ideal religiosity from this perspective and brings the paper to an end with a concluding statement.