شاخصه‏هاي كلان مكتب فلسفي با تاكيد بر مكتب مشّا و اشراق

در حوزه فلسفه اسلامي با سه مكتب معروف فلسفي يعني مشا ، اشراق و متعاليه روبه‏روييم. نگاه دروني به مسايل گوناگون مطرح در اين مكاتب و تحليل و بررسي آنها، بخش عمده كتب و مقالات را به خود اختصاص داده است؛ ولي نگاه بيروني و كل‏نگرانه به اين مكاتب و بررسي شاخصه‏ها و مولفه‏هاي تشكيل يك مكتب فلسفي و فرايند تحقق آن در گذر زمان نيز بسيار مهم است. بدين‏سان پرسش اصلي اين است كه مختصات يك مكتب فلسفي كه موجب تمايز آن از مكاتب ديگر مي‏شود چيست؟ و به‏راستي چرا در فلسفه اسلامي، تنها با سه مكتب مواجهيم؟ در مقاله پيش‏رو، كوشيده‏ايم ضمن تبيين و تحليل اين شاخصه‏ها، آنها را بر دو نظام مشايي و اشراقي تطبيق كنيم. مدعا اين است كه مكتب مشا و اشراق داراي نقطه آغاز، روش خاص فلسفي، ابزارهاي لازم براي وصول به مقصود و دستگاه سازوار هستي‏شناختي هستند كه با دقت در مجموعه تعاليم آنها هم مي‏توان اين عناصر را يافت و هم مي‏توان تحليل كرد كه چرا به آنها مكتب فلسفي گفته مي‏شود و وجه تمايز آنها از يكديگر چيست. نتيجه‏اي كه از اين تحليل به دست مي‏آيد دو مطلب است، اولاً، مباني كلان لازم براي تاسيس يك مكتب فلسفي تبيين مي‏شود؛ ثانيا، روشن مي‏شود كه صرف اتحاد روش فلسفي دو حكيم و يا اتفاق آنها در يك يا چند مسيله به معناي يكي بودن نظام فلسفي ايشان نيست؛ به‏گونه‏اي كه حتي وجود يك مشخصه جديد، هويت‏ساز مكتب جديدي كاملاً متمايز از مكاتب پيشين مي‏شود.

We face three well known philosophical schools i.e. Peripatetic, illuminative, and transcendent ones in the field of Islamic philosophy. An internal look at various issues raised in these schools and their analysis have formed the major part of books and articles in this regard. However, the external and holistic look at these schools and study of components forming a philosophical school and the process of its realization in a span of time are also very significant. Therefore the main questions are: 1. What are the features of a philosophical school distinguishing it from other ones? 2. Why do we face only three schools in Islamic philosophy? Explaining and analyzing these features, the present article seeks to apply them to the peripatetic and illuminative systems. The authors claim that the peripatetic and illuminative schools have a starting point, an especial philosophical method, necessary instruments for achieving their goals, and a harmonious ontological system. Carefully considering the teachings of these two schools, we can find out these elements and analyze why they are designated as philosophical schools and what distinguishes one from the other. Two points would be concluded from this analysis: firstly the macro foundations necessary for founding a philosophical school are explained. Secondly it becomes clear that the mere unity of the philosophical method of two philosophers or their consensus on one or more issues does not imply that their philosophical systems are one and the same. Thus the existence of even one new component can form the identity of a new school quite distinguished from the earlier ones