درآمدي بر زيبايي‌شناسي هنر اسلامي

An Introduction to the Aesthetics of Islamic Art

هنر اسلامي، از رويه هستي به واقعيت و ژرفاي حقيقت راه‌مي يابد. انسان خليفه‌ا...، هنري را پديدمي آورد كه سرشت خداگونه وي با اين هنر و معنا و مفاد آن مستقيم مرتبط است. باتوجه به اين مطلب، شايد پي بردن به راز تجليات متنوع هنر اسلامي، كاري ممكن باشد و شايد بتوان در گستره زمان و مكان، سرمنشا اصول وحدت بخش هنر را تشخيص داد. بنابراين، بديهي است منشا هنر اسلامي و سرشت نيرو‌ها و اصولي را كه موجد اين هنر بوده اند، بايد به جهان بيني اسلامي ربط داد. اين هنر، حقايق دروني الهام اسلامي را در جهان شكل‌‌ها متبلور‌مي سازد و چون از وجه باطني اسلامي ناشي مي شود، انسان را به خلوت دروني الهام الهي رهنمون مي گرداند. براي فهم دقيق ماهيت هنر ديني به ويژه هنر اسلامي، توجه به اصولي كه از آغاز بر همه اشكال هنر اسلامي حاكم بوده، لازم است. زيبايي، يكي از اين اصول است. بنابراين، فرضيه اصلي مقاله حاضر هم اين است كه آيا هنر اسلامي را مي توان سرچشمه معرفت و معنويت دانست. ازين رو، در مقاله پيش رو تلاش برآن شده تا مفهوم هنر اسلامي بررسي ‌شود و پس، حكمت هنر اسلامي و معنويت آن مورد ارزيابي قرارگيرد. نگارنده در پژوهش حاضر، با به كارگيري روش تحقيق توصيفي - تحليلي و گردآوري اطلاعات به‌روش كتابخانه اي و ميداني، به بررسي هنر، زيبايي و هنر اسلامي پرداخته است. سپس ريشه هاي معنايي هركدام را از ديدگاه هاي مختلف مورد بحث قرارداده و درپايان، اصول حاكم بر هنر اسلامي و ماهيت اين هنر را در قالب نمودار، بيان كرده ‌است. نتايج به دست آمده، بيانگر وجود تفاوت هايي در هنر اسلامي و هنر غيرالهي است. منشا اصلي هنر اسلامي را بايستي در توحيد، زيبايي و ماهيت فطري آن دانست كه اين اصول، موجب تنزل حقيقت آسماني بر زمين است.

Islamic art moves from the surface of existence to the depth of truth. As the Vicegerent of God, man creates a kind of art to which his divine nature is linked directly. Accordingly, it may be possible to find out the mystery behind various manifestations of Islamic art and the source of unifying principles of art may be identified temporally and spatially. Thus, it is clear that the origin of Islamic art and the essence of forces and principles creating such an art should be related to Islamic ideology. This art crystallizes the internal truths of Islamic inspirations in the universe of forms and since it originates from the inner dimension of Islam, it guides human being to the inner privacy of divine inspiration. For an exact understanding of religious art’s nature, especially Islamic art, it is necessary to pay attention to the principles governing all forms of Islamic art from the beginning. Beauty is one of these principles. Hence, the main hypothesis of this article is whether Islamic art can be considered as the origin of knowledge and spirituality. The method applied in this research is library and field study by which the beauty and Islamic art are explored. Also, the semantic roots of each of them are discussed from different viewpoints. Finally, the principles governing Islamic art and its nature are stated via diagrams. The results of this study show a number of differences between Islamic and secular arts. The main origin of Islamic art should be sought in monotheism, beauty and its intrinsic nature which cause the descent of divine truths to the earth.