شناسايي عوامل شخصيتي و شناختي در رانندگان حادثه ساز

Identifying personality and cognitive factors in high-risk drivers

تصادفات جاده‏اي و ترافيكي، يكي از شايع‌ترين سوانح است كه سالانه جان بسياري از مردم را در جهان به خطر مي‏اندازد. هدف از اين تحقيق، شناسايي عوامل شخصيتي و شناختي (كاركرد توجه) در رانندگان حادثه ساز است. بنابراين در اين مطالعه علي ـ مقايسه‌اي به مقايسه صفات شخصيت و كاركرد توجه در دو گروه رانندگان حادثه ساز و غيرحادثه ساز پرداختيم. جامعه آماري، شامل تمام رانندگان مرد بين 60-20 سال در استان تهران است. به روش تصادفي ساده، 50 راننده حادثه ساز كه خودرو يا گواهينامه آنان توسط ماموران نيروي انتظامي ضبط شده بود و براي باز پس گرفتن آن به ستاد ترخيص خودرو و گواهينامه آمده بودند، انتخاب شدند. همچنين در گروه كنترل، 50 راننده مرد كه هيچ گونه تخلفي تا زمان پژوهش در سوابق آنها درج نشده بود، از 10 تاكسي سرويس استان تهران به شكل تصادفي ساده انتخاب شدند. صفات شخصيتي رانندگان حادثه ساز و غيرحادثه ساز با آزمون 240 سوالي نيو NEO PI-R و كاركرد توجه با آزمون عملكرد پيوسته CPT، اندازه گيري شد. نتايج در صفات شخصيتي نشان داد بين دو گروه در صفات روان رنجوري، برون گرايي، گشودگي و وجداني بودن تفاوت معنادار وجود دارد و در روان رنجوري و برون گرايي رانندگان حادثه ساز نمرات بالاتري نسبت به رانندگان غيرحادثه ساز كسب كردند، در حالي كه در گشودگي و وجداني بودن رانندگان غيرحادثه ساز نمرات بالاتري كسب كردند. در صفت توافق بين رانندگان حادثه ساز و غيرحادثه ساز، تفاوت معنادار وجود نداشت. در كاركرد توجه بين رانندگان حادثه ساز و غيرحادثه ساز تفاوت معنادار وجود داشت؛ به اين ترتيب كه در خطاي ارايه پاسخ، خطاي حذف و زمان واكنش، رانندگان حادثه ساز نمرات بالاتري نسبت به رانندگان غيرحادثه ساز كسب كردند و در جستجوي صحيح رانندگان غيرحادثه ساز نمره بالاتري كسب كردند. همين طور نتايج تحليل تمايزها نشان داد كه 74/71 درصد از واريانس نمرات افراد ناشي از عضويت گروهي آنها است. بنابر نتايج اين مطالعه بين توجه و شخصيتِ رانندگان حادثه ساز و غيرحادثه ساز تفاوت معنادار وجود داشت؛ بدين منظور پيشنهاد مي‌شود ارزيابي‌هاي روانشناختي هنگام اخذ گواهينامه و ارزيابي‌هاي دوره‌اي بعد از آن اجرا شوند و آموزش‌هايي براي رانندگان حادثه ساز فراهم آيد.

Objective (s): To identify personality traits and function of attention in high-risk drivers. The study aimed to compare personality traits and function of attention in two groups of high-risk drivers and normal ones. Methods: This was a case-control study. Using simple random sampling, 50 high-risk male drivers were selected whose cars or license have been confiscated by traffic police in Tehran, Iran. Also in control group, 50 male drivers were selected who had no violations in their records. Personality traits of the two groups were measured by the NEO PI-R test with 240 questions and function of attention was measured by the Continuous Performance Test (CPT). Data were analyzed by Chi-square test, analysis of covariance and discriminate analysis. Results: The finings illustrated that in personality factors there were a significant difference between high risk and normal drivers in neuroticism, extraversion, openness and conscientiousness. In neuroticism and extraversion, high-risk drivers had higher scores than normal drivers (P < 0.01), whereas in openness and conscientiousness normal drivers had higher scores (P < 0.01). However, in agreeableness there was no significant difference between the two groups. In function of attention there was a significant difference between high-risk a normal drivers. In commission error, omission error and reaction time indexes high-risk drivers had higher scores than normal drivers (P < 0.01), while in correct detection normal drivers had higher scores than high-risk drivers (P < 0.01). In discriminate analysis the findings showed that 71.74 % of the variance was due to risky derving behavior. Conclusion: The finings demonstrated that there were significant differences between high risk and normal drivers in personality traits and attention. Therefore it is recommended to perform psychological assessments at the time of granting driving licenses and periodically thereafter and provide trainings for high-risk drivers.