تطور خلاق برگسون و فلسفه ارگانيسم

Bergson’s Creative Evolution and Philosophy of Organism

برگسون، فيلسوف حيات فرانسوي و از پيش‌گامان فلسفه پويشي، با نقد ديدگاه‌هاي رايج زمان خود، به‌ويژه نظريه تكامل انواع داروين و نظريه لامارك، تبييني جالب ‌توجه از چگونگي شكل‌گيري حيات در موجودات زنده ارايه داده است. ديدگاه وي، موسوم به تطور خلاق، منشا واحدي براي انواع گوناگون جانداران قايل است كه خود آن را «خيزخاست حيات» مي‌نامد. سپس حيات با نيروي خلاق خود و در كشمكش با ماده در شاخه‌هاي مختلف متباعد شده تا به انواع امروزي رسيده است. برگسون زندگي اجتماعي را يك شاخصه مهم مي‌داند و بر ‌همين ‌اساس كامل‌ترين موجودات از نظر او انسان (در شاخه مهره‌داران) و زنبور عسل (در شاخه نازك‌بالان) ‌هستند كه البته انسان به‌دليل برخورداري از قوه هوش برتر است. راز برتري هوش بر غريزه، خلاقيت، خودكفايي، و رهايي از قانون حتميت است. اين مقاله با ذكر مقدمات نظريه تطور خلاق برگسون و بررسي ديدگاه وي درباره چگونگي تطور حيات، در تلاش است تبييني روشن از اين ديدگاه ارايه دهد و از آن‌‌روي بدان اهميت مي‌دهد كه يكي از سرچشمه‌هاي فكري مكتب «فلسفه پويشي» به‌شمار مي‌رود.

Bergson criticizes current views of his time specially Darwin and lamarck’s theory, and give a notable explanation of the way life forms in living beings. In his view, i.e. “creative evolution”, different kinds of living beings have common origins. In Bergson’s view the most perfect beings are human beings and bees because they have social life although human beings are superior. The mystery of superiority of intelligence lies in creativity, independence and freedom from the law of determinacy. Here we will give a clear explanation of this view, a view also called ‘progressive theology’