جنبش‌هاي بنيادگرايي ديني

Religious Fundamental Movements

اصطلاح بنيادگرايي ديني در مورد گروه‌‌هاي بسته مذهبي به‌كار مي‌‌رود كه جريان اصلي خود را، كه از ميان آن برخاسته‌‌اند، به دليل سازش‌‌كاري يا غفلت، متهم به فراموشي اصول بنيادين مذهبي مي‌‌دانند و آن را قبول ندارند و خود را نماينده واقعي دين مزبور مي‌‌دانند. در اين مقاله، براي اين‌كه بتوان بنيادگرايي ديني را به‌منزله جنبشي اجتماعي بررسي كرد، به استفاده از نظريه‌اي مناسب در زمينه جنبش‌هاي اجتماعي نياز است تا ابعاد بنيادگرايي ديني به‌منزله جنبشي اجتماعي بر ما روشن شود، بنابراين در اين مقاله از نظريه كاستلز بهره جستيم و براي تبيين اين جنبش‌ها در واقعيت از مدل عملي ـ نظري زاهد استفاده كرديم كه، علاوه‌بر توجه به فرد و جامعه، به عامل رابطه در بحث جنبش اجتماعي توجه دارد و با استفاده از اين مدل ابعاد جنبش اجتماعي (زمينه اجتماعي و سياسي جنبش، ايديولوژي، كنش‌گران، و خود جنبش) را از سه جريان بنيادگراي دينيِ، يعني صهيونيسم مسيحي، گوش آمونيم، و القاعده بيرون آورديم كه هريك از آن‌ها مربوط به يكي از سه دين بزرگ ابراهيمي است. نهايتاً به نقاط مشترك بين اين جنبش‌هاي بنيادگرا دست پيدا كرديم. اين نقاط مشترك عبارت‌اند از: 1. پديده‌اي جهاني‌اند؛ 2. معتقد به قطعيت متون مقدس‌اند، اما در عين حال برخوردي گزينشي با آن دارند؛ 3. خواهان بازگشت و تفسير مجدد بنيادها و مباني ديني طبق ايديولوژي مورد نظر خودشان‌اند؛ 4. جهت‌گيري سياسي خاصي دارند و در مقابل نظم سياسي موجود ايستاده‌اند؛ 5. از سكولاريسم انتقاد مي‌كنند و واكنشي افراطي به جريان‌هاي ضد دين رايج در دوران مدرن‌اند؛ 6. اكثر آن‌ها تحت تاثير عقايد هزاره‌‌گرايانه‌اند.

In this paper we argue about religious fundamentalism as a social movement. We use a particular theory to explore different aspects of these movements. To use Castell’s theory could be suitable to analyze this kind of movement. Then to explain fundamentalism we use Zahed practical - theoretical model in social movements. This model is applied to three fundamentalist movements in Christianity, Islam and Judaism (Christian Zionism, Al Ghedeh and Gush Emunim). Finally we find some similar points among them. Such as: fundamentalism as global phenomena, similar reactions to secularism and …