اسلام و سه پارادايم دين داري

Islam and religiosity paradigms

در بررسي تحولات دين داري در جامعه امروز، در نظر گرفتن صرف كميت دينداران، گمراه كننده خواهد بود. در اين راستا بايد به تحولات كيفي دين داري نيز توجه نمود. براي بررسي كيفيت دين داري، نگاه پارادايمي يكي از بهترين طرق است. مي‌توان سه پارادايم دين داري را از هم تمييز داد: پارادايم سنتي، پارادايم مدرن و پارادايم سوبژكتيو. در پارادايم سنتي، وظيفه مداري، حرف اول را مي‌زند و دين، يك تكليف و يك اتوريته تمام عيار است كه بايد در برابر آن تسليم شد. در پارادايم مدرن، دين به عنوان امري دست ساز تفكر جادويي و اسطوره‌اي انسان تلقي مي‌شود كه در برابر عقلانيت ابزاري سرخم فرود مي‌آورد و بايد با نگاه پراگماتيستي از برخي منافع آن بهره برد. در پارادايم سوبژكتيو، دين، در خدمت نيازهاي برخاسته از خودشيفتگي انسان ديده مي‌شود و تبديل به كالاي مصرفي مي‌گردد. با نگاهي الهياتي مي‌توان گفت بافت ويژه‌ي دين اسلام، به دلايل روشن به گونه‌اي است كه پارادايم‌هاي مدرن و سوبژكتيو را برنمي‌تابد و سراسر آن ذاتا با تعقل و تعبد گره خورده است.

Today’s world experiences different paradigms of religiosity. Various depending on their nature and goal and also their intellectual, cultural, economic and political paradigms manifest themselves within these paradigms in the behavior and ideas of the believers. Reviewing the situation of religiosity in the present communities, it is necessary to pay attention to these paradigms. Furthermore, in this direction, the qualitative changes of religiosity should be given attention too. In general, three religiosity paradigms can be distinguished from each other: Traditional Paradigm, Modern Paradigm, and Subjective Paradigm. In the Traditional Paradigm, dutifulness has the highest position and religion is an obligation and a full-fledged authority which one should surrender to it. In the Modern Paradigm, religion is considered as a hand-made product of a magical thought and human myth which bows down before the instrumental rationality and some of its benefits should be utilized within a pragmatic view. In the Subjective Paradigm, religion is considered at the service of needs arising from human narcissism and is converted into a consuming commodity. In a theological view, it can be said that the specific context of Islam for explicit reasons is such that it does not bear Modern and Subjective Paradigms and it is wholly tied to obedience and submission.