سازگاري عقل و دين در مسيله صادر اول

Compatibility of reason with religion on the first emanation

تاريخ مدون نشان مي‌دهد كه از دوره يونان باستان دغدغه اصلي دانشمندان كشف اولين موجودي بود كه پا به عرصه هستي نهاده است. ذهن محسوس‌نگر آن دوره، عناصري مادي همانند آب، آتش، هوا و مانند آن را در اين جايگاه مي‌ديد. در دوره اسلامي فيلسوفان مشايي با استعانت از قواعد فلسفي، مانند قاعده الواحد و امكان اشرف به اين نتيجه رسيدند كه عقل، تنها گوهري است كه به حكم اين دو قاعده، شرايط لازم را براي اين جايگاه دارد؛ زيرا واحد، بسيط و اشرف است. از طرفي عرفاي مسلمان بر وجود منبسط و حقيقت محمدي تاكيد كردند. اين در حالي است كه قرآن به اولين مخلوق تصريح نداشته و روايات هم با تعابيري چون عقل، نور، روح و قلم به اولين مخلوق اشاره دارند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه اين تعابير با آنچه حكما و عرفا بيان كرده‌اند مانعه الجمع و ناسازگار نيست، بلكه همه آنها جلوه‌هاي مختلف از يك چيز را نشان مي‌دهند. همانگونه كه از ذات بسيط احديت، اسما و صفات زيادي انتزاع مي‌شوند، اولين جلوه او نيز چنين حالتي دارد. مقاله حاضر در صدد نشان دادن سازگاري دست‌آوردهاي عقلي و منقولات ديني در مسيله صادر اول است

Documented history shows that the majority of the ancient Greek scientists were concern about the first creature which came to existence. At that period, the material elements such as water, fire, air were introduced as the primary source of the world. Peripatetic philosophers through philosophical theories, such as theory of future possibility and theory of the One concluded that intellect is the first emanation; because it is the one, indivisible and superior. On the other hand, Muslim mystics emphasized on the unfolded existence and muhamadan reality. While the Qurʹan does not stipulate to the first creature; narratives point to the intellect, light, spirit, and pen as being the first creature. Studies show that this interpretation is not inconsistent with what philosophers and mystics have expressed, but they all show different manifestations of the same concept. As plenty of divine names and attributes are abstracted from the divine simple essence, His first appearance is also considered similar. This paper seeks to demonstrate the harmony between religious traditions and intellectual achievements on the first emanation.