رسانه‌هاي جمعي و مسيوليت اجتماعي مطالعه تطبيقي رويكرد اسلامي و غربي

Mass Media and Social Responsibility, A Comparative Analysis of Islamic and Western Approaches

ديدگاه هنجاري رسانه، برآيند مجموعه‌‌اي از بايد‌‌ها و نبايد‌‌ها در نهادهاي متنوعي است كه در تعامل با رسانه قرار دارند. رابطه رسانه با هريك از اين نهاد‌‌ها، شرايط و موقعيت عمل رسانه، مباني فلسفي و فكري پايه‌‌گذاران آن و ريشه‌‌هاي شكل‌‌گيري رسانه و نيز ارزش‌‌ها و آموزه‌‌ها و اصول ديني از جمله بستر‌‌هاي شكل‌‌گيري نظريه‌‌‌‌هاي هنجاري در ارتباطات جمعي به شمار مي‌‌روند. نظريه مسيوليت اجتماعي در ميان نظريات هنجاري به دنبال تعديل آزادي فرد و ايجاد پيوند ميان استقلال رسانه‌‌ها و وظايف اجتماعي آن‌‌هاست. به عبارت ديگر، نظريه مسيوليت اجتماعي در بستري از ليبراليسم و اومانيسم شكل گرفت و به فرمول آزادي فردي به‌‌علاوه استقلال رسانه‌‌ها كه بيانگر رسانه‌‌هاي آزاد و ليبرال بود، مسيوليت اجتماعي رسانه‌‌ها را افزود. يكي از موضوعاتي كه در حوزه فلسفه علوم انساني و اجتماعي بدان پرداخته مي‌‌شود، بيان رابطه فرد و جامعه است. بر اساس مباني فلسفي رويكرد جمع‌‌گرا اصالت را به جامعه و در مقابل رويكرد فرد‌‌گرا اصالت را از آن فرد مي‌‌داند؛ به اين ترتيب، وقتي هر دو رويكرد بر پايه ديدگاه اومانيستي تفسير مي‌گردد، انسان تا حد تمايلات غريزي‌‌اش تنزل مي‌‌يابد. اما منطق اسلامي انسان را موجودي فراتر در نظر گرفته و بعد ملكي و ملكوتي او را توامان مورد توجه قرار مي‌‌دهد. مسيوليت اجتماعي در اسلام با مفهوم امر به معروف و نهي از منكر ارتباط برقرار مي‌‌سازد. بدين‌‌سان در اين مقاله با رويكردي تحليلي- تبييني جايگاه مسيوليت اجتماعي رسانه‌‌هاي جمعي در نگرش غربي و اسلامي تبيين خواهد شد چه اينكه در ديدگاه اسلامي مسيوليت تك‌‌تك افراد در رسانه از حيث ساختار و محتوا مورد توجه قرار مي‌‌گيرد.

The normative view of the media is the resultant of a group of do’s and don’ts in various institutions interacting with the media. The relation of the media with any of these institutions, the conditions surrounding the media, the philosophical foundations of the media and the religious values, principles and instructions are among the formation grounds for normative theories in regard to the mass media. The social responsibility theory is an example of this kind which seeks to modify individual freedom and create a link between the media independence and their social responsibilities. In other words, the social responsibility theory was formulated in a liberalist and humanist process and added the social responsibility dimension to the doctrine of individual freedom and media independence. One of the areas of discussion in the field of humanities and social philosophy is the relation between the individual and society. The socialist view gives priority to the society, whereas the individualistic view is mostly tended to individual rights. Thus humans are reduced to their instinctive drives. Contrariwise, the Islamic logic takes a more sublimated stance towards man and considers his worldly and transcendental dimensions simultaneously. The social responsibility that ensues from this Islamic stance brings into prominence an obligation known as enjoining virtues and forbidding vices. That is why this article provides a comparative explanation of the social responsibility status from Western and Islamic viewpoints.