تحليل انتقادي ديدگاه مدرّس زنوزي درباره معاد جسماني

A Critical Explanation of Modarres Zenoziʹʹs Theory about Corporeal Resurrection

تبيين فلسفي معاد جسماني از مهم ترين مباحث فلسفه، به ويژه پس از صدرالمتالهين، است. ديدگاه آقاعلي مدرس زنوزي در اين مسيله مبتني بر اين اصول است كه اولاً نفس پس از مرگ، ودايع و ويژگي‏هايي متناسب با هويّت خود را در ذرّات و عناصر بدن باقي مي‏گذارد؛ و ثانياً اين ودايع و ويژگي‏ها سبب حركت جوهري و تحوّل وجودي ذرّات بدن شده و در نهايت، زمينه‏ساز اتّصال بدن برآمده از آن ها با نفس خود شخص در آخرت مي‏شوند؛ به گونه‏اي كه هيچ نفس ديگري، سازگاري و تناسب لازم براي اتّحاد با بدن مذكور را ندارد. بنا بر اين نظر، مي‏توان ضمن ارايه تبيين فلسفي سازگارتر با آيات قرآن و روايات، از اشكالات ديدگاه غياث الدين دشتكي برحذر ماند. بي‏ترديد اگر بتوان تبييني فلسفي از معاد جسماني به دست داد كه با ظاهر آيات قرآن و روايات سازگارتر باشد و از ناسازگاري منطقي دروني نيز به دور باشد، آن تبيين پذيرفتني‏تر از تبيين هاي رقيب خواهد بود. آيا مي توان ديدگاه حكيم زنوزي در باب معاد جسماني را ديدگاهي منسجم و سازگار با آيات قرآن و روايات دانست؟ و نيز آيا مي-توان ديدگاه او در اين باره را بر ديدگاه ملاصدرا ترجيح دارد؟ در اين مقاله، استدلال شده است كه نظريه مدرّس زنوزي در تبيين معاد جسماني، از اتقان لازم فلسفي برخوردار نيست؛ و نمي توان آن را بر ديدگاه ملاصدرا ترجيح داد.

One of the most important problems in philosophy especially after Mulla Sadra is Philosophical explanation of corporeal resurrection. Aqa Ali Modarres as a post Sadraian philosopher has a new theory which is based on some philosophical principles among them we can mention these: Soul by departure from body leaves some features in body components which are in harmony with its existence. These features create a substantial motion in body components and put them in an existential evolution. Finally a new body which is made up through this existential evolution connects to the soul again in hereafter. The substantial motion of body is in a way that every body solely matches its own soul which had in its previous life. So, on the basis of Modarresʹ theory it will be possible to have a new perspective on life after death which is more compatible with Quran and Sunna and is away from the difficulties of Dashtakiʹs theory.