اثر جهت و موقعيت شيب بر روي برخي ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك در اراضي لسي شيب‌دار، منطقه توشن استان گلستان

Effect of slope position and aspect on some physical and chemical soil characteristics in a loess hillslope of Toshan area, Golestan Province, Iran

با توجه به نقش خاك در تامين غذاي جمعيت رو به رشد جهان، شناخت همه خصوصيات كيفيت خاك مانند فيزيكي، شيميايي، بيولوژيكي و كاني‌شناسي داراي اهميت مي‌باشد. تغييرات مكاني ويژگي‌هاي خاك تابع عوامل محيطي مانند اقليم، خصوصيات زمين‌نما شامل موقعيت زمين‌نما، توپوگرافي، درجه شيب، ارتفاع، مواد مادري و پوشش‌ گياهي مي‌باشد. تغييرات توپوگرافي و به‌دنبال آن فرآيندهاي خاك‌سازي در امتداد اراضي شيب‌دار، باعث تفاوت معني‌‌داري در ويژگي‌هاي خاك مي‌شود. اين پژوهش به‌منظور ارزيابي برخي شاخص‌هاي فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي كيفيت خاك در اراضي شيب‌دار لسي توشن واقع در استان گلستان انجام گرفت. به‌منظور انجام اين مطالعه 135 نمونه‌ به روش سيستماتيك تصادفي از عمق 20-0 سانتي‌متري در 4 موقعيت شانه شيب، شيب پشتي، پاي شيب و پنجه شيب و سه جهت شرقي، شمال‌شرقي و جنوب‌شرقي برداشت شد. بافت، وزن مخصوص ظاهري، كربن آلي، اسيديته، قابليت هدايت الكتريكي، تنفس ميكروبي، كربنات كلسيم معادل و پايداري خاك‌دانه به‌منظور مطالعه كيفيت فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي خاك اندازه‌گيري شدند. نتايج نشان داد كه قسمت‌هاي پايين شيب داراي بيش‌ترين مقدار رس، كربن آلي، پايداري خاك‌دانه و كم‌ترين مقدار كربنات كلسيم معادل مي‌باشند و جهت شمال‌شرقي خاك‌هاي با كيفيت بالاتري از نظر ميزان كربن آلي دارند. بنابراين، خصوصيات خاك وابسته به موقعيت زمين‌نما است و اين موقعيت‌ها ويژگي‌هاي خاك و تكامل تدريجي آن را تحت‌تاثير قرار مي‌دهند. نتايج اين پژوهش نشان داد كه در بين شاخص‌هاي مورد بررسي، كربن آلي به‌عنوان شاخصي مناسب براي ارزيابي اثر موقعيت زمين‌نما بر كيفيت خاك مورد استفاده قرار گيرد.

Considering the importance of soil in supplying food for the increasing human population, knowledge of soil quality, including physical, chemical, biological and mineralogical properties are important. Spatial variability of soil properties is related to environmental factors such as climate, slope position, topography, slope gradient, elevation, parent material and vegetation. Topography variability and soil formation cause the significant differences in soil characteristics in a hillslope. The main objective of the present study was to assess some physical, chemical and biological indicators of soil quality in a loess hillslope of Toshan area in Golestan Province, Northen Iran. Therefore 135 samples were collected at random systematic method (0-20 cm depth) at three aspects and four slope positions. Soil texture, bulk density, organic carbon (OC), electrical conductivity, pH, microbial respiration rate, calcium carbonate equivalent (CCE) and mean weight diameter (MWD) of aggregates were measured for studying soil quality, including physical, chemical and biological. The results indicated that the lower slope positions had the highest amounts of clay, OC, MWD and the lowest CCE and soils in north-east aspect had higher OC compared to other aspects. Therefore, it is concluded that most soil properties are dependant largely on slope position and aspect that could have a long-term influence on soil development and evolution. Among the soil properties, OC is a suitable indicator for assessing the effects of slope position and aspect on soil quality in the studied area.