عشق، درونمايه نظام هستي در حكمت متعاليه

Love, the Essence of the System of Being in the Transcendent Philosophy

مهمترين دغدغه انسان انديشه‌ورز ـ پس از تامين نيازهاي ابتدايي حيات‌‌ـ اين بوده است كه قانون حاكم بر نظام هستي را بشناسد تا بتواند اولا‌ً حوادث آينده را پيش‌بيني كند و ثانياً آنها را بفهمد و تبيين نمايد. آنچه در ابتدا مسلّم و مفروض بنظر ميرسد اين است كه گردش جهان بمقتضاي عقل است. حوادث و وقايع آن منوط به بخت و اتفاق نيست بلكه تابع يك قانون عقلا‌ني است. بعبارت ديگر، در جهان امري بنام شبكه ترتّب حوادث يا نقشه وقايع وجود دارد كه رويدادها بموجب آن سامان ميگيرند و با كشف اين نقشه كه بمدد علوم فيزيك و رياضي حاصل ميشود، ميتوان تا حدودي حوادث آينده را پيش‌بيني كرد. ولي انسان نميتواند تنها به پيش‌بيني حوادث قانع باشد بلكه ميخواهد آنها را بفهمد و تبيين نمايد. او ميخواهد بداند اين كارگاه كه جهان نام دارد چيست؟ و چرا اينگونه كار ميكند و طرز ديگري كار نميكند؟ در اينجا انسان از مرز علوم عبور ميكند و به فلسفه متوسل ميشود (آنجا كه علم متوقف ميشود فلسفه آغاز ميگردد.) ملا‌صدرا براساس اصول فلسفي خود (اصالت وجود، وحدت تشكيكي حقيقت وجود، حركت جوهري و ...) درونمايه نظام هستي را عشق به مبدا و شوق به كمال ميداند. وي بر اين عقيده است كه در نهاد همه موجودات عالم و در باطن همه ذرات وجود، عشق به مبدا حق و در موجودات مادي ـ‌علا‌وه بر عشق به مبداـ شوق رسيدن به كمال بوديعه نهاده شده است. عشق رسيدن به كمال نهايي در همه اجزا و اركان عالم سريان دارد. اين تكاپو و جوش و خروش همگاني از نيروي عشق به كمال مطلق سرچشمه ميگيرد؛ عشقي كه با حيات و شعور نيز همراه است و از يكسو حافظ نظام هستي و از سوي ديگر موجب حركت بسوي كمال است.

The most important concern of the thinking man, after providing for his bare necessities in life, has always been to know the laws of the system of being. In this way, he can, firstly, predict future events and, secondly, understand and explain them. What initially seems to be taken for granted and presupposed is that the world is moved by the intellect. In other words, worldly events occur based on rational laws rather than by accident. More clearly, there exists in the world something called the network of the sequence of events or plan of happenings according to which all incidents are organized. Through discovering this plan with the help of the sciences of physics and mathematics, one can predict future events to some extent. However, man cannot be content merely with the prediction of future events; rather, he wishes to understand and explain them. He wants to know about the whatness of this workshop which is called the world. He also wishes to know why it works in this way and not in another way. It is at this point that man goes beyond the borderline of science and resorts to philosophy (where science leaves off and philosophy picks up). Based on his philosophical principles (principiality of existence, the graded unity of the reality of existence, the trans-substantial motion, etc), Mulla Sadra maintains that the essence of the system of being is the love of the Origin and the enthusiasm for perfection. He believes that the love of the Origin of the truth exists in the essence of all particles of existents. He also asserts that, in addition to this love, the passion for attaining perfection has also been placed in all material existents. The love of reaching ultimate perfection flows in all the constituent parts and pillars of the world. All the uproar and turmoil in the world originates in the power of love for pure perfection; a love that is accompanied with life and awareness. This love, on the one hand, protects the system of being and, on the other, is the cause of motion towards perfection.