اثر بنزيل‌آدنين و ساليسيليك اسيد بر پديده شيشه‌اي شدن در كشت ساقه ريزازديادي شده گياه آويشن دنايي (Thymus daenensis Celak.)

Effects of benzyladenine and salisylic acid on hyperhydricity syndrome in micropropagated stem culture of Thymus daenensis Celak.

گياه آويشن دنايي (Thymus daenensis Celak. subsp. daenensis) يكي از گونه‌هاي اندميك جنس آويشن در ايران است. اين گونه مصارف زيادي در زمينه دارويي دارد. به‌نظر مي‌رسد كه استفاده از تكنيك كشت درون شيشه‌اي براي تكثير آن مفيد باشد. شرايط كشت درون شيشه‌اي، به‌دليل ايجاد برش در بافت گياهي و تغيير در ميزان هورمون‌هاي گياهي نسبت به شرايط طبيعي سبب ايجاد استرس خشكي يا پر آبي در بافت‌ها مي‌شود كه باتوجه به نوع محيط كشت، نوع آگار و مقدار آب محيط مي‌تواند متفاوت باشد. شيشه‌اي شدن يكي از عمده‌ترين مشكلاتي است كه در رشد درون شيشه‌اي ديده مي‌شود و با ايجاد بدشكلي، مانع تكثير گياه مي‌شود. در كشت جوانه آويشن دنايي شيشه‌اي شدن به مقدار زيادي ديده مي‌شود. در اين تحقيق، اثر بنزيل‌آدنين و ساليسيليك‌اسيد بر سندرم شيشه‌اي شدن جوانه‌ها سنجيده شد. به اين منظور، بذرها در محيط موراشيك-اسكوگ (MS) با تيمارهاي بنزيل‌آدنين (0.1mgl-1) كشت شدند. جوانه‌هاي رشد يافته در محيط بدون هورمون، به محيط مشابه انتقال يافت. همچنين جوانه‌هاي رشد يافته در محيط داراي بنزيل‌آدنين به محيط‌هايي با چهار تيمار هورموني مختلف (بدون هورمون، داراي بنزيل‌آدنين به همراه ساليسيليك اسيد يا بدون ساليسيليك‌اسيد) منتقل شدند. به‌دنبال آن اثر تيمارهاي مذكور بر پديده شيشه‌اي شدن، ويژگي‌هاي مورفولوژيك و فيزيولوژيك گياه مورد سنجش قرار گرفت. نتايج نشان داد كه هورمون بنزيل‌آدنين به تنهايي، سبب ايجاد پديده شيشه‌اي شدن در آويشن دنايي شد. بعد از انتقال ريزنمونه‌ها به محيط بدون بنزيل آدنين، بازگشتي نسبي به حالت نرمال ديده شد. حضور ساليسيليك‌اسيد باعث بهبود بازگشت به حالت نرمال مي‌گردد. ساليسيليك اسيد باعث كاهش آب داخلي بافت و افزايش رنگدانه‌هاي فتوسنتزي مي‌گردد. در نمونه تيمار شده با بنزيل‌آدنين، در حضور ساليسيليك اسيد بازگشتي به حالت نرمال ديده نشد.

Thymus daenensis Celak. is an endemic plant species in Iran used for medicinal purposes. It seems that In vitro culture is a useful technique for its propagation. In vitro culture conditions cause water stress or hyperhydricity in tissues due to the cut in the plant tissue and changes in levels of plant hormones compared to natural conditions and may vary depending on the type of medium, type of agar and available water. Hyperhydricity syndrome is one of the major problems that occur in in vitro growth and through a deformity prevents the propagation of plants. In shoot culture of Thymus daenensis Celak., hyperhydricity happens commonly. In this investigation, the effect of benzyladenine and salicylic acid were studied on shoot hyperhydricity syndrome. For this purpose, disinfected seeds were cultured into glass jars containing Murashige and Skoog (MS) medium with benzyladenine (0.1mgl-1). Non benzyladenine-treated plantlets were transferred to the same medium and benzyladenine-treated plantlets were cultured in four experimental media including without benzyladenine, with 1mgl-1 benzyladenine in presence or without 5µM salicylic acid. Afterward, effects of the mentioned treatments on hyperhydricity, morphological and physiological characteristics of the plant were measured. Results showed that benzyladenine singly caused hyperhydricity in shoot explants of Thymus daenensis. After transferring the explants to the medium free of benzyladenine, hyperhydricity reversed toward normal state and the presence of salicylic acid improved this reversion. Salicylic acid reduced water content in shoot explants and enhanced the amount of photosynthetic pigments. In benzyladenine treated sample, the hyperhydricity was not reversed by salicylic acid.