تحليل حقوقي- اقتصادي نهادهاي خود انتظام و نقش مراجع غير دولتي ناظر بر اين نهادها در بازار سرمايه ايران و آمريكا

Legal-economic Analysis of Self-regulatory Organizations and the Role of Non-governmental Authorities Supervising These Organizations in Iran and the US Capital Market

در مقاله حاضر هدف ما از يك سو بررسي تعاريفي بوده كه از «خود انتظامي» و «نهادهاي خود انتظام» از منظر فرهنگ لغات، نص قوانين مربوطه و نظريات علماي حقوق و اقتصاد، ارايه شده و در ادامه نقد اين تعاريف با رويكردي حقوقي ـ اقتصادي بوده است. از سوي ديگر اهتمام ما بر اين بود تا علاوه بر تبيين اركان مراجع غير دولتي ناظر در بازار سرمايه ايران و آمريكا ـ كه البته نمايندگان دولت در آنها حضور موثر دارند ـ به تحليل تعامل بين نهادهاي خود انتظام به عنوان بخش خصوصي و اين مراجع در بازار سرمايه بپردازيم و تبعاً اين نتيجه حاصل آمد كه خواستگاه اصلي نهادهاي خود انتظام در بازار سرمايه، و يا به بيان دقيقتر در فعاليت هاي اقتصادي جامعه است؛ هر چند از اين قبيل نهادها يا از شيوه اعمال كنترل خود انتظامي، در بخش هاي ديگري چون مطالعات روانشناسي و جرم شناسي، علم پزشكي و نظام مطبوعات نيز مورد استفاده قرار مي گيرد. همچنين ماحصل مقايسه نهادهاي خود انتظام در بازار سرمايه ايران و آمريكا اين بود كه اين نهادها، في الواقع در همه امور «خود انتظام» نيستند و حداقل از دو بعد بسيار مهم نظير شكل گيري و تاسيس و تصويب دستور العمل هاي لازم، تحت نظارت شديد مراجع غير دولتي هستند. فلسفه و چرايي اين امر را نيز به لزوم دخالت مراجع ناظر غير دولتي با حضور نمايندگان دولت در آنها، با توجه به مباني كه احصا كرديم، منتسب دانستيم.

This paper, we tried to consider the definitions of “Self-regulation” and “Self-regulatory Organizations” (hereafter called SROs) put forward in the viewpoint of the encyclopedias and dictionaries, applicable laws and the lawyers and economists as well, in order for scrutinizing them with a legal-economic approach. On the other hand, we made an effort not only to clarify the bases of the non-governmental supervising authorities- that of course include government’s representatives- in Iran and the US capital markets, but also to analyze the relation between SROs as the private sector and these authorities in the capital market As a result, it was found out that the actual and right place of the SROs are in the capital market of a given country, or to be more precise in the economic activities; however, these SROs or the method of controlling and regulation by “Self-regulation”, are used in psychological and criminological studies, medical science and the press as well. In adition, the result of comparing the Iranian and the US SROs was that both in Iran and the US’s capital market, SROs are not in fact self-regulatory in all their functions and at least for the two aspects namely, forming and establishing and approving instructions and bylaws, are strictly supervised by the non-governmental authorities. We also attributed the philosophy behind this fact to the need of supervising non-governmental authorities with the presence of government representatives in economy, in view of the bases that we enumerated here.