عنايت الهي نسبت به جهان هستي از نگاه سه فيلسوف يهودي، مسيحي و اسلامي‌( ابن‌سينا، ابن ميمون و توماس آكوييني)

Divine Grace / Providence and the Universe from the Perspective of Three Philosophers: Maimonides, Aquinas, Ibn Sina (Avicenna)

از مباحثي كه در الهيات فلسفي يهود، اسلام و مسيحيت بدان پرداخته شده رابطه وجودي و تدبيري خدا با جهان است. اين مسيله كه با عنوان "عنايت يا مشيت الهي"مطرح شده است در واقع از تمايز‌هاي مهم الهيات فلسفي در حوزه اديان ابراهيمي‌با فلسفه‌هاي يوناني است، چرا كه در الهيات يوناني به رابطه ايجادي بين مبدا هستي و جهان توجه نشده است بلكه اصل ، عدم عنايت و التفات موجود عالي نسبت به داني است. سه فيلسوف برجسته و تاثير گذار در الهيات يهودي ، مسيحي و اسلامي‌- ابن ميمون ، ابن‌سينا و توماس آكوييني - با نگاه به اين اصل و با الهام از متون ديني تفسير متفاوتي از رابطه خدا با جهان ارايه نموده‌اند. هر چند ابعاد و فروعات اين بحث بسيار گسترده است ولي با توجه به محدوديت مقاله به تحليل ديدگاه اين سه‌انديشمند در توضيح تنها چهار پرسش محوري مرتبط با عنايت و مشيت الهي بسنده شده است و ميزان توفيق آنان در تبيين فلسفي اين موضوع و نقاط اشتراك و افتراق ديدگاه‌هاي آنان ارزيابي شده است .

One of the issues dealt with in the philosophical theology of Judaism, Christianity and Islam is the ontological relationship between God and the universe. This issue which has been referred to as “divine providence” is in fact one of the important distinctions between the Abrahamic religions and Greek philosophy, as this relationship has been almost absent in Greek philosophy. Rather it is the lack of grace on the part of the superior being toward the inferior being which is considered the basic principle in Greek philosophy. The three distinguished philosophers in the Judaic, Christian and Islamic theology, with an eye on this principle and the religious texts, have provided a different interpretation of the relationship between God and the universe. Within the limits of available space, the present article deals with only four key questions in relation to God’s providence and tries to weigh the degree of success of each the three philosophers in their philosophical delineation of this issue and to present the similarities and differences of their viewpoints.