تاثير پيش‌تيمار بذر با اشعه گاما و كود نيتروژن بر عملكرد و كارآيي مصرف نيتروژن بابونه آلماني (Matricaria recutita L.) در توليد پروتيين

Effect of seed gamma irradiation and nitrogen fertilizer on yield and nitrogen use efficiency for protein production of Chamomilla recutita L.

براي بررسي اثر نيتروژن روي عملكرد پروتيين برگ گياهان حاصل از بذرهاي پيش‌تيمار شده بابونه آلماني (Matricaria recutita L.) با پرتو گاما، يك آزمايش فاكتوريل بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار اجرا شد. تيمارهاي آزمايش شامل تابش گاما با منبع كبالت-60 روي بذرهاي بابونه آلماني رقم Bodegold (صفر، 4، 8، 12، 16 و20 گري) و مصرف نيتروژن به‌صورت كود اوره (صفر، 50، 100 و 150كيلوگرم در هكتار نيتروژن) بودند. نتايج نشان داد كه اثر متقابل بين پرتو گاما و كود نيتروژن روي عملكرد برگ، بيوماس و پروتيين، شاخص برداشت پروتيين، كارآيي مصرف نيتروژن در توليد برگ و پروتيين، عملكرد گل و عملكرد اسانس معني‌دار بود. ولي درصد پروتيين و درصد اسانس تحت ‌تاثير پرتو گاما و نيتروژن قرار نگرفتند. بيشترين عملكرد برگ (4194 كيلوگرم در هكتار) و بيوماس (19996 كيلوگرم در هكتار) در تابش 8 گري و به‌ترتيب با كاربرد 100 و 150 كيلوگرم در هكتار نيتروژن بدست آمدند. همچنين بالاترين عملكرد پروتيين (571 كيلوگرم در هكتار) در تابش 20 گري و بدون افزودن نيتروژن و پايين‌ترين عملكرد پروتيين (151 كيلوگرم در هكتار) در تيمار بدون پرتو گاما و 50 كيلوگرم نيتروژن در هكتار مشاهده شد. بيشترين كارآيي مصرف نيتروژن براي برگ (39/67 كيلوگرم برگ به‌ازاي مصرف هر كيلوگرم نيتروژن) و پروتيين (30/9 كيلوگرم پروتيين با مصرف هر كيلوگرم نيتروژن) از گياهاني كه بذرهاي آنها قبل از كاشت 16 گري پرتو گاما دريافت كرده بودند (و با مصرف 50 كيلوگرم در هكتار نيتروژن)، حاصل شد. كمترين كارآيي مصرف نيتروژن براي توليد برگ (94/13 كيلوگرم برگ به‌ازاي مصرف هر كيلوگرم نيتروژن) و پروتيين (42/1 كيلوگرم پروتيين با مصرف هر كيلوگرم نيتروژن) در تابش 16 گري پرتو گاما و با كاربرد 150 كيلوگرم نيتروژن در هكتار بدست آمد. به‌طوري كه بيشترين عملكرد كاپيتول در سطوح صفر، 4، 8، 12، 16 و 20 گري تابش گاما به‌ترتيب با مصرف 150، 100، صفر، 150، 100 و 100 كيلوگرم نيتروژن بدست آمد. به‌طور كلي تابش‌هاي بالاتر از 12 گري توانسته است نياز به نيتروژن را در بابونه آلماني براي توليد پروتيين كاهش دهد.

To evaluate the effect of seed treatment with gamma rays and nitrogen application on yield and nitrogen use efficiency for protein production in Chamomilla recutita L. leaves, a factorial experiment was conducted based on randomized complete blocks design with three replications. Treatments were gamma rays from Cobalt-60 source on chamomile seeds cv. Bodegold (0, 4, 8, 12, 16, and 20 Gray) and different levels of nitrogen (0, 50, 100, and 150 kg/ha). Results showed the significant interaction effect of gamma and nitrogen on the leaf yield, biomass and protein, harvest index of protein, and nitrogen use efficiency for leaf and protein production, the yield of dried flower and essential oil. But gamma irradiation and nitrogen had no significant effect on leaf protein and essential oil percentage. The highest yield of leaf (4194 kg/ha) and biomass (19996 kg/ha) were obtained at 8 GRAY of gamma rays with 100 and 150kg/ha of nitrogen application, respectively. However, the highest yield of protein (571kg/ha) was obtained from 20 GRAY of gamma rays and 0 kg/ha of nitrogen and the lowest yield (151kg/ha) was obtained from 0 GRAY and 50kg/ha of nitrogen. The highest value of nitrogen use efficiency for leaf (67.39) and protein (9.30) production was related to the plants grown from seeds and treated by 16 GRAY of gamma and 50kg/ha nitrogen. The lowest nitrogen use efficiency for leaf (13.94) and protein (1.42) production were observed at 16 GRAY and 150kg/ha nitrogen. The highest yield of dried flower in 0, 4, 8, 12, 16 and 20 GRAY were obtained at 150, 100, 0, 150, 100 and 100 kg/ha of nitrogen application, respectively. Generally, irradiations over the 12 GRAY resulted in reducing the nitrogen application for protein production.