بررسي آت‌اكولوژي بادرنجبويه دنايي (Dracocephalum kotschyi Boiss.) در ايران

Autecology of Dracocephalum kotschyi bioss. in Iran

بررسي روابط بين يك گونه و محيط زنده و غيرزنده اطراف آن در رويشگاه‌هاي طبيعي اطلاعات باارزشي را از لحاظ تكثير، اهلي كردن و اصلاح گياهان فراهم مي‌كند. به اين منظور آت‌اكولوژي گياه بادرنجبويه دنايي (Dracocephalum kotschyi Boiss.) در 12 رويشگاه بررسي شد. مناطق رويش گياه با استفاده از فلورا ايرانيكا و كمك اهالي محلي مشخص گرديد. خصوصيات هر رويشگاه با استفاده از وضعيت توپوگرافي و اقليمي تعيين گرديد. همچنين فنولوژي گياه و گياهان همراه با گياه مورد مطالعه در مناطق مختلف تعيين شد. ساير صفات بررسي شده عمدتاً صفات رويشي و زايشي گياه بوده و ارتفاع گياهان، قطر در منطقه يقه و تاج پوشش گياه نيز در محل اندازه‌گيري شد. همچنين شايستگي گياهان (براساس تعداد بذر توليد شده در گياه، تعداد ساقه‌هاي گلدار، پتانسيل بالفعل و بالقوه توليد بذر گياهان) در مناطق مختلف تعيين گرديد. منظور از شايستگي، توانايي گياه در توليد بذر به‌عنوان يكي از روشهاي توليدمثل مي‌باشد. برآورد حاصل از داده‌هاي اقليمي از محل‌هاي موجود حكايت از اين داشت كه اين گياه نيازمند رشد در مناطق صخره‌اي مرتفع، هواي خنك در تابستان و رطوبت نسبي بالا مي‌باشد. همچنين شايستگي گياهان و وضعيت رشد گياهان در مناطق مختلف متفاوت بود كه مي‌تواند به علت تغييرات اقليمي يا ژنتيكي باشد. نتايج پژوهش حاضر، با توجه به تعداد كم گياهان و در معرض انقراض بودن اين گونه در زيستگاه‌هاي طبيعي آن، نشان‌دهنده ضرورت حفاظت و بعد اصلاح و اهلي كردن آن مي‌باشد.

Study on relationships between a species with its surrounding biotic and abiotic environment provides valuable information in terms of propagation, domestication and breeding. For this purpose, the autecology studies of Dradocephalum kotschyi Bioss was studied in 12 natural habitats. Natural habitats were determined with using Flora Iranica and with the assistance of local people. Also, topography and climate conditions were determined for each natural habitat. In addition, phenology and dominant companion species were recorded in all growing regions. Other studied traits were mostly growth and reproductive ones including height, basal diameter and canopy cover which were evaluated in situ. Plant fitness was evaluated based on the number of produced seeds, flowering stems, observed expected and produced seeds. Results of topography and climate data showed that natural habitats were mostly in rocky highlands with a high relative humidity and cool weather in summer. Plant fitness and growth condition were significantly different in different regions which could be due to ecological and/ or genetic variations. According to the results, domestication and breeding programs are urgently required for the conservation of this valuable but endangered species.