بررسي تركيب‌هاي شيميايي اسانس اندام‌هاي مختلف گونه Centaurea depressa M. Bieb.

Chemical compositions of essential oils from different parts of Centaurea depressa M. Bieb.

گياه Centaurea depressa M. Bieb. به‌نام گل‌گندم، يك گياه داروييست كه از عصاره آن براي شستشوي چشم استفاده مي‌شود و ناراحتي‌هاي دستگاه گوارش را تا حدودي كاهش مي‌دهد. در اين تحقيق به‌منظور بررسي كمّي و كيفي اسانس اندام‌هاي مختلف گونه C. depressa، گياه از مناطق دماوند و تهران در مرحله گلدهي جمع‌آوري گرديد. اندام‌هاي گياهان به‌صورت سه نمونه ساقه همراه برگ، ريشه و گل‌آذين تفكيك شده، در دماي محيط خشك شده و بعد به ذرات كوچك آسياب شدند. نمونه‌هاي فوق با روش تقطير با آب اسانس‌گيري شد. براي جداسازي و شناسايي تركيب‌هاي اسانس از دستگاه‌هاي گاز كروماتوگرافي (GC) و گاز كروماتوگرافي متصل به طيف‌سنج جرمي (GC/MS) استفاده شد. بازده اسانس ساقه و برگ، ريشه و گل‌آذين منطقه دماوند (بر پايه وزني- وزني خشك شده) به‌ترتيب 18/0%، 13/0% و 07/0% و منطقه باغ گياه‌شناسي به همان ترتيب 10/0%، 13/0% و 08/0% بود. در منطقه دماوند بيشترين تركيب‌هاي اسانس ساقه و برگ تيمول (5/56%)، اسپاتولنول (7/12%) و جرماكرن D (9/9%) بود. تركيب‌هاي اصلي اسانس ريشه پنتادكادين-1-ال (2/32%) و سيس-7-هگزادسن (5/29%) بودند. جرماكرن دي، جرماكرن B و تيمول (4/32%، 4/9% و 7/8%) بيشترين تركيب‌هاي اسانس گل‌آذين بودند. در منطقه باغ گياه‌شناسي بيشترين تركيب‌هاي اسانس ساقه و برگ اسپاتولنول (4/25%)، Eudesma-4(15)-7-diene-1-b-ol (5/14%) و جرماكرن D (7/13%) بود. تركيب‌هاي اصلي اسانس ريشه تترادكانال (7/30%)، كاريوفيلن‌اكسايد (7/23%) و سيس-7- هگزادسن (3/22%) بود. تترادكانال (3/82%) و سيس-7-هگزادسن (5/15%) بيشترين تركيب‌هاي اسانس گل‌آذين بودند. با توجه به نتايج درمي‌يابيم كه در تركيب‌هاي اصلي اسانس دو رويشگاه و حتي اندام‌هاي مختلف يك رويشگاه تنوع وجود دارد.

Centaurea depressa M. Bieb. (wheat flower) is a medicinal plant that its extraction is used for eye irrigation and somewhat reduces gastrointestinal irritation. This research was aimed to investigate the essential oil of C. depressa. Different organs of C. depressa were collected from Damavand and Tehran at flowering stage. The plant organs including stem plus leaf, root and inflorescence were separated and dried at laboratory temperature and then were ground to small particles. Essential oils were obtained by hydro-distillation method and analyzed by GC and GC/MS. The yield of essential oil of stem plus leaf, root and inflorescence of Damavand samples were 0.18%, 0.13% and 0.07% w/w (dried weight), respectively and for Tehran samples the values of 0.10%, 0.13% and 0.08% were recorded, respectively. In Damavand, the major constituents of essential oil obtained from stem plus leaf, root and inflorescence were thymol (56.5%), spathulenol (12.7%) and germacrene D (9.9%); pentadecadiene-1-ol (32.2%) and Z-7-hexadecene (29.5%); and germacrene D (32.4%), germacrene B (9.4%) and thymol (8.7%), respectively. In Tehran, the major constituents of essential oil obtained from stem plus leaf, root and inflorescence were Spathulenol (25.4%), Eudesms-4(15)-7-diene-1-b-ol (14.5%) and germacrene D (13.7%); tetradecanal (30.7%), caryophyllene oxide (23.7%) and Z-7-hexadecene (22.3%); and tetradecanal (82.3%) and Z-7-hexadecene (15.5%), respectively. According to the results, it can be concluded that there is variability in essential oil compositions of the two sites and even in different plantʹs organs.