مسووليت محض؛ مباني و مصاديق

Strict Liability; Foundations and Instances

مسووليت محض، حاصل افكار فلسفي حقوقدانان در مواجهه با پيشرفت­هاي دانش بشري و پيچيده شدن روابط اجتماعي است كه با حذف عنصر تقصير از مسووليت مدني و تاكيد بر رابطه سببيت، در پي تسهيل جبران خسارت زيانديده است. اين نوع مسووليت با مباني متعدد اقتصادي، اجتماعي و اخلاقي توجيه مي­گردد. مسووليت محض در ابتدا ويژه فعاليت­هاي خطرناك بود، اما همگام با پيشرفت بيمه­هاي مسووليت و تامين اجتماعي كه اهداف و كاركردهاي مسووليت مدني را دگرگون نموده، گسترش يافته است. در حقوق ايران و اسلام نيز ضمان ناشي از اتلاف، مسووليت پزشك و برخي از موارد پرداخت ديه جزو نمونه­هاي مرسوم مسووليت محض است. در برخي مقررات جديد نيز، مانند مسووليت دارنده وسيله نقليه موتوري و ريلي اين نوع مسووليت بطور ضمني پذيرفته شده است و ورود آن در برخي ديگر از زمينه­ها مانند مسووليت عرضه كنندگان كالاها و خدمات به دليل شبهه سازگار نبودن با مباني مرسوم با مقاومت روبرو شده است. در هر حال، ضرورت­ها و نيازهاي دنياي امروز ايجاب مي­كند تا در حقوق ايران نيز دامنه اين نوع مسووليت به فعاليت­هاي خطرناك ديگري كه ضرر غيرمتقابلي را به ساير اعضاي جامعه تحميل مي­كند، تسري يابد.

Strict liability is the result of philosophical ideas of lawyers in front of developments in human knowledge and complexity of social relationships. Strict liability the main aim is facilitation of victimʹs compensation, so the proof of fault is not necessary and causation is sufficient. This type of liability is justified by various foundations of economics, society and morality. In the beginning, strict liability was peculiar to dangerous activities, but has expanded in conjunction with the emergence of private insurance and social security that have transformed the aims and functions of tort law. In Iranian and Islamic law there are many instances of this liability. For example, we can mention tort liability for destruction of properties (Etlaf), tort liability of physician, some instances of personal injury law (Diyeh). In some new laws such as law relating to compulsory insurance of tort liability of possessors of motor and rail vehicles, strict liability has been accepted implicitly, but in other fields like products liability and liability of providers of services, has been rejected because of incompatibility with traditional rules. Anyway, conditions and necessities of modern life demands that strict liability be accepted in other dangerous activities which impose non-reciprocal risks to other members of society.