اثر برخي عوامل محيطي بر خصوصيات رويشي گونه Stipa barbata در مراتع استپي ندوشن يزد

Effects of some environmental factors on growth characteristics of stipa barbata species in steppe rangelands of Nodoushan -Yazd

شناخت رفتار و عمل گونه هاي گياهي و ارتباط اكولوژيكي آنها با متغيرهاي محيطي به عنوان قسمت مهمي از اطلاعات مورد نياز در برنامه هاي اصلاح، احيا و بهره برداري صحيح از مراتع، ضروري و اساسي است. در اين تحقيق اثر عوامل محيطي بر خصوصيات كمي رشد گونه استيپا (Stipa barbata) در منطقه ندوشن استان يزد، با استفاده از روش رسته بندي بررسي شد. به اين منظور با استفاده از نقشه پوشش گياهي منطقه و بازديد هاي ميداني، 25 رويشگاه از اين گونه شناسايي و در منطقه معرف هر رويشگاه با روش تصادفي- سيستماتيك در امتداد 3 ترانسكت خطي 500 متري، 30 پلات نمونه برداري مستقر شد. در داخل پلات ها، فهرست گياهان موجود، درصد تاج پوشش، تعداد گياهان و توليد تعيين گرديد. همچنين در ابتداي هر ترانسكت پروفيل حفر شد كه با توجه به مرز تفكيك افق ها در منطقه و عمق ريشه دواني از عمق 30-0 سانتي متري نمونه خاك برداشت شد، نمونه ها با هم مخلوط شدند تا يك نمونه تركيبي بدست آمد. در هر نمونه خصوصيات درصد رس، سيلت، ماسه، ماده آلي، آهك، اسيديته، هدايت الكتريكي، سديم، كلسيم و منيزيم اندازه گيري شد. در هر سايت نمونه برداري، خصوصيات توپوگرافي از قبيل شيب، ارتفاع و جهت، اندازه گيري شده و نوع سازند نيز با استفاده نقشه زمين شناسي منطقه تعيين گرديد. ماتريس ويژگيهاي محيطي و گونه اي تهيه شد و رابطه بين خصوصيات رويشي و متغيرهاي محيطي با استفاده از روش تجزيه تطبيقي متعارفي (CCA) تعيين شد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه بين تاج پوشش، تراكم و توليد گونه استيپا با عوامل خاكي، همبستگي معني دار وجود دارد. اين نتايج حكايت از آن دارد كه از بين متغيرهاي خاكي، بافت، اسيديته، نسبت جذب سديم، نسبت كلسيم به سديم، آهك و درصد سنگريزه بيشترين تاثير را بر تاج پوشش، تراكم و توليد گونه استيپا دارند. البته اثر متغيرهاي توپوگرافي بر خصوصيات رشد گونه مورد مطالعه معني‌دار نبود. به‌طوري‌كه روند تغييرات خصوصيات رشد گونه استيپا با نوع سازند زمين‌شناسي رابطه معني داري داشت.

Understanding the behavior and action of plant species and their ecological relationships with environmental variables is essential as an important part of the information required in range improvement, rehabilitation and proper utilization of rangelands. In this research, the effects of environmental factors on quantitative growth characteristics of Stipa barbata were investigated by ordination method in rangelands of Nodoushan –Yazd. For this purpose, twenty five sites were identified using the vegetation map and field visits, and in each reference area 30 plots were established along 3 transects of 500 m with random-systematic sampling. Inside the plots, a list of existing species, canopy cover, number of species and production were recorded. Three soil samples were taken from 0–30 cm depth. Soil samples were pooled together to obtain a composite sample. Clay, silt, sand, organic matter, lime, pH, electrical conductivity, sodium, calcium and magnesium were measured. Topographic features such as slope, altitude and aspect, were also recorded, and the type of formation was determined using geological maps. The relationships between growth parameters of Stipa barbata and environmental factors were determined using Canonical Correspondence Analysis (CCA) method. Results showed that there were significant correlations among canopy cover, density and yield with soil factors. According to the results, among soil factors, soil texture, pH, SAR, Ca+2/Na+, calcium carbonate (T.N.V) and gravel had the most influence on canopy cover, density and yield. The effect of topography variables on growth characteristics was not significant. A significant relationship was found between growth characteristics of S. barbata and the type of geological formation.