بررسي آت اكولوژي گونه مرتعي Astragalus effusus در مراتع استان آذربايجان غربي

Autecological study of Astragalus effusus in rangelands of west Azarbaijan province, Iran

مطالعه رفتار اكولوژيكي گياهان به عنوان عناصر اصلي اكوسيستم و ويژگيهاي رويشگاهي آنها گامي اساسي در جهت يافتن راه حلهاي مناسب براي حفظ، اصلاح و احيا اين بخش مهم از منابع طبيعي تجديد شونده است. گياه مرتعيAstrgalus effusus متعلق به خانواده بقولات و از گياهان خوشخوراك و دايمي مناطق نيمه استپي است. به‌منظور مطالعه آت اكولوژي اين گونه، ابتدا رويشگاههاي آن در استان مشخص شد؛ سپس ويژگيهاي رويشگاهي شامل پستي و بلندي، اقليم و خاك تعيين گرديد. گونه‌هاي همراه، چگونگي حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گياهي، سيستم ريشه، فنولوژي، ارزش رجحاني و آفات گياه نيز بررسي شد. نتايج بدست آمده نشان مي دهد كه اين گونه در تمامي حوزه هاي آبخيز استان از ارتفاع 3579-800 متر از سطح درياي آزاد و در تمامي جهات جغرافيايي ديده مي‌شود. ميانگين بارندگي در اين رويشگاهها 223 تا 362 ميلي متر برآورد شد. متوسط درجه حرارت سالانه ازحداقل 6/9 تا 13 درجه سانتي گراد متفاوت است. مطالعات خاكشناسي نشان داد كه اين گونه بهترين رشد را در خاكهاي با بافت متوسط از شني لومي تا لومي رسي با اسيديته 04/8-04/7 و هدايت الكتريكي 54/0- 4/0دسي زيمنس بر متر داشت. بررسي نحوه حضور گونه مورد نظر در پوشش گياهي رويشگاههاي مختلف آن نشان داد كه پوشش تاجي اين گونه 4-2 درصد، تراكم 24000-7000 پايه در هكتار و فراواني آن 70-50 درصد مي باشد. از گونه-هاي همراه مي توان به گونه هايBromus tomentellus ، Onbrychis cornuta، Thymus kotschyanus وAchillea millefolium اشاره كرد. اين گونه در منطقه گل آدم سلماس (با ارتفاع 2000 متراز سطح دريا) رشد اوليه خود را از اواسط فروردين شروع نموده و تا اواسط ارديبهشت ماه به رشد رويشي خود ادامه مي دهد، اواسط خرداد، ‌اواخر تير و اواخر مردادماه به ترتيب زمان گلدهي، رسيدن بذر و ريزش بذر مي باشد. در منطقه پلدشت با ارتفاع 800 متر از سطح دريا، مراحل فنولوژي حدود 20 تا 25 روز زودتر از منطقه گل آدم اتفاق مي افتد. اين گونه جزو گياهان راست ريشه بوده و گسترش ريشه آن تا سه متر در روستاي دول پمو حوزه آبخيز مهاباد بررسي شده است. اين گونه فاقد هر گونه ماده سمي است و علوفه بهاره مناسبي براي دامها محسوب مي شود.

Astragalus effusus was considered for autecological study in West Azarbaijan’s catchments. This palatable range species belongs to Papilionaceae. The ecological characteristics (climatic, topographic, edaphic), distribution in the catchments, phenology, root system, and preference value of Astragalus effuses were investigated. The main part of the study was conducted in study sites of Poldasht (at the elevation of 900 m asl and mean annual rainfall of 120 mm), Shahidan valley (at the elevation of 1700 m asl and mean annual rainfall of 500 mm) and Salmas (at the elevation of 2000 m asl and mean annual rainfall of 338 mm) at different time intervals. The results showed that Astragalus effusus grew in all West Azarbaijan’s catchments from an elevation of approximately 800 to 3575 meters above sea level in all geographic aspects. It grew best on medium-textured soils, from sandy loams to clay loams. Some of the main companion species of Astragalus effusus were Onobrychis cornuta, Bromus tomentellus, Achillea millefolium, and Stachys schetschegleevii. In Salmas study site, the time of initial growth, vegetative growth, flowering, seed ripening and seed dispersion of the species were late March, late April, mid May, mid June and late July, respectively. Astragalus effusus was a tap-rooted species and its roots penetrated to the depths up to 2 meters in sandy loam soils of Salmas region. The geologic studies indicated that the main habitats of the Astragalus effusus were areas with lithologic characteristics of dark gray limestone and red marly limestone with shale in the upper part. This species had no toxic substances and was proper spring forage for livestock.