بررسي تكنيك‌هاي مدرن انعكاس ذهن در رمان شازده‌احتجاب

Modern Techniques of Intellectual Reaction in Shazde Ehtejab

نويسندگان داستان‌هاي مدرن براي رهايي از نا‌هنجاري‌هاي تمدن جديد به دنياي درون و ذهن كه بس گسترده‌تر از دنياي بيرون است روي مي‌آورند و به‌جاي نمايش جدال‌هاي بيروني و اجتماعي افراد داستاني، انعكاس دنياي درون و محتويات ذهني شخصيت‌ها را مورد توجه قرار مي‌دهند. واضح است كه با گسترش روان‌شناسي و دريافت عمق و پيچيدگي روان انسان‌ها، ورود به دنياي ذهنيات با همان تكنيك‌هاي سابق داستان‌نويسي امكان‌پذير نبوده است؛ بنابراين نويسندگان مدرن براي كشف و آشكارسازي ضمير پنهان شخصيت‌ها به ابداع شگردهاي جديدي در داستان‌نويسي دست مي‌يازند. اين مقاله به روش كتابخانه‌اي نوشته شده است و با توجه به يافته‌هاي جديد درباب ماهيت ذهن و تكنيك‌هاي موجود براي انعكاس اين يافته‌ها، يكي از نخستين آثار مدرن ذهن‌گراي فارسي، يعني رمان شازده احتجاب هوشنگ گلشيري، را مورد بررسي قرار مي‌دهد. مطابق اين پژوهش، ذهنيت‌گرايي رمان شازده احتجاب بر دو محور خاطره و خيال بنا شده و در نتيجه منطق داستان برمبناي اين دو محور پايه‌ريزي شده است. براي دستيابي به اين مهم نويسنده از انواع تكنيك‌هاي انعكاس ذهن كه با به‌كارگرفتن آن‌ها خواننده مستقيماً با عملكردهاي ذهني شخصيت مواجه مي‌شود استفاده مي‌كند تا منطق ذهن‌گراي رمان را به بهترين وجه به نمايش بگذارد. اين امر البته پيچيدگي رمان را نيز در پي دارد؛ پيچيدگي‌اي كه باوجود تصور بسياري از خوانندگان تعمد نويسنده نيست، بلكه در نتيجه نزديك‌سازي ساختار رمان به ساختار ذهن به دست آمده است كه با درك درست اين ساختار مي‌توان بر دشواري‌هاي موجود در اين رمان‌ فايق آمد.

The authors of modern stories for the deliverance from the deformity of the new civilization attend the inner world, which is more expanded than the external world. They disregard specific philosophies in art and life and try to display the subjective and psychological personalities. Moreover, instead of revealing social objective challenges of the characters, they aim at displaying the contents of the mind’s inner world. However, to describe the inner world and the mind with the same writing methods used formerly is not possible. Modern writers in order to show the twisted layers of the mind and its world have tried to introduce new ways of narration and story writing. Of course, using such methods may cause some complexity in the novel, but the writer does that deliberately to bring the structure of his novel close to the structure of the mind.This article is a library research highlighting the nature of the mind and presenting one of the first Persian modern subjective novelsShazdeEhtejab by HushangGolshiri. It attempts to discuss how this novel shows the hidden world of the characters and investigates in depth the basic techniques that reveal the mind and the innerworld of the characters.